Бугюнлерде бавда, бахчада

Амма 2022-нчи йылны ноябр айы арив бара. Бир-бир гюнлер чи эрте язбашны чагъын эсге сала. Гьайлы фермерлер, сынавлу бавчулар, бахчачылар завал (геч) гюзню ачыкъ гюнлеринде гележек тюшюмню гьайын эте туруп бир мугьлетни де артгъа салмай, гьар ачыкъ гюнлени уста кюйде къолламакъны гьайы этилсе яхшы болур.

Йылны бу вакътисинде бавда-бахчада не йимик ишлени оьтгерме тюше?

Юзюмлюклерде

Гюз айлар участкаланы тюшюмю къайтарылып битген сонг янгы тюшюмге кюрчю салыв ишлени башласа яхшы болур. Демек участкаланы ерли кюйлевючлер берип азыкъландырмакъны гьайын этме тюше. Ерли кюйлевюч топуракъланы структурасын яхшылашдырагъандан къайры, тюшюмню сан янын къолайлашдырагъаны ачыкъ. Ерли кюйлевючлени орнуна минерал кюйлевючлер берип азыкъландырабыз дейгенлеге де ёлугъабыз. Озокъда, топуракъны азыкъландырыв да, участканы тюшюмлюгюн артдырывда минерал кюйлевючлени ролюн бирев де инкар этме болмас. Тек фермерлени, топуракъда айрыча доланагъан ёлдашланы билмей буса эсине салабыз, минерал кюйлевючлер берилип болдурулгъан участкаланы тюшюмю ерли кюйлевючлер берилген участкаланы тюшюмюнден эсе табиатны капризлерине осал бола, ачыкълашдырып айтгъанда, аз-маз янгурлагъа да ярылып чириме уруна.

Гюзде чакъны ачыкъ гюнлеринден пайдаланып агротехника гёрсетеген кюйде юзюмлюклени сыдра араларын сюрме маслагьат этиле.

Участкаланы тюшюмлюлюгюне ону сийреклиги, уллу рол ойнай. Муна тарихге гетип барагъан йылны умуми алгъанда районну юзюмчюлери гёрмекли уьстюнлюклер булан тамамлай. Демек, гьар гектардан 142 центнерден къолай тюшюм алынгъан. Участкаланы тюшюмлюлюгюню гётериливюне, озокъда, юзюмчюлер участкаларда сыдра араларда толумлашдырыв ишлени оьтгергени болушлукъ этген деп ташдырып айтма болабыз.

Бугюнлер емиш, юзюм бавларда толумлашдырыв ишлени оьтгеривню лап макъталгъан болжаллары. Толумлашдырыв ишлени эки къайдада оьтгерме бажарыла: биринчи къайдасы тамурлангъан борланы орнатып толумлашдырыв. Бу къайдада участкаларын толумлашдырма токъташгъан ёлдашлагъа орнатылгъан янгы борланы сезонда 5-6 керен сама сугъармаса болдурма къыйын. Демек, тюшюм береген участканы 5-6 керен сугъараман десенг тюшюмге зиян болма бола.

Зиънай (отвод) этив къайдада толумлашдырыв лап енгил къайда, уьстевюне зиънай этилген тюек шо йыл тюшюм де бере.

Юз сугъарма, гюз сугъар.

Юртда яшап оьсген гьар адам бу сёзню эшитмей къалмагъандыр. Яхшы ойлашып къарагъанда, мол тюшюм учунгъу гьаракатда ону агьамияты да аз тюгюл. Гюзде сугъарылагъан ишлеге дым сугъарыв (влагозарядковый) деп айтыла. Гюзде сугъарылгъан участкаланы дымлыгъы терен гете. Неге тюгюл де топуракъда испарение ёкъ. Шо саялы дагьни теренге гете. Топуракъдагъы микро ва макроэлементлер йибип оьсюмлюклени тамурларына яхшы синге. Дым топуракъда борлагъа зиян этеген гемиревюч жанланы санаву да аз болагъаны гьакъ.

Бавда

Ноябр айны ахырына таба бизин якъларда емиш тереклени япыракълары толу кюйде тёгюлюп ялангъач бола. Иштагьлы бавчулар ачыкъ гюнлерден пайдаланып, айланасына торунларын да къуршап бавдагъы нас-алагъожаны жыйып от салып яллатма айланалар.

Бавда бар алагъожаны, япракъны жыйгъан сонг яллатма алгъасамагъыз. Жыйылгъан япыракъдан, яшыл чёп отлардан сизге тереклени, оьзге бир йыллыкъ чачывларыгъызны азыкъландырма пайдалы минерал кюйлевюч этип боласыз. Шо саялы не этме тюше?

-Бавну (участканы) бир муюшюн де, бир затгъа да пуршав этмейген ерде гесек къую къазыгъыз, торунларыгъызны кёмеги булан япракъны, оьзге яшыл отланы алданокъ этген къуюгъузгъа тёгюп, бираз сыкълашдырып уьстюне топуракъ ташлап къоюгъуз. Муна сизге артындагъы йыл тереклеригизни азыкъландырма гьар тюрлю элементлер булан бай ерли кюйлевюч. Булай этме эринмесегиз абзар-ягъа участкагъыз да таза болур. Ерли кюйлевючден де магьрюм къалмассыз.