Аслам къошумун этген

Районну яш наслусу производ­ствода уьлгюлю кюйде ишлеп, районубузну экономикасын гётеривде, яшавлукъ, оьзге тюрлю масъалаланы яшавгъа чыгъарывда арымай-талмай загьмат тёкген адамларыбызны атларын эсде сакълама, олагъа тенг болмакъ учун гьаракат, къаст этип ишлеме, уьлгю алма гьаракат этме тарыкъбыз.

Районда оьз заманында къайсы ишде де намуслу кюйде ишлеп гелген ёлдашлар кёп.

Къарабудагъгентли Шагьманаев Шагьманай Жалалутдинович шолайланы бири. Ол давну йылларыны замандашы. Ишчи-сабанчы агьлюде тувгъан. Къарабудагъгент­деги орта школаны 8 класын битдирген сонг, Магьачкъала шагьардагъы юрт хозяйство техникумну зооветеринар касбучулар гьазирлейген бёлюгюне охума тюшген ва орта хас ожакъны 1962-нчи йыл уьстюнлю кюйде тамамлагъан. Техникумну битдиргенде Шагьманай Шагьманаев Къарабудагъгент районну ветеринар лечебницасыны Къакъашура юртдагъы бёлюгюнде иш башлагъан. Ишинден айрылмагъан кюйде Воронеж шагьардагъы юрт хозяй­ство институтну экономика бёлюгюн битдирген.

1964-1967-нчи йыллар Шагьманай Шагьманаев анадаш ватаныны алдындагъы борчун намуслу кюйде кютген. Армиядан къайтгъан сонг, 7-8 ай Къарабудагъгент сугъарыв управлениеде бёлюкню ёлбашчысы болуп ишлеген.

Ш. Шагьманаев къайда ишлесе де, не къуллукъну кютсе де, ишге жаваплы, талаплы янашгъан.

1968-нчи йылда Шагьманай Шагь­манаев Дагъыстан юрт хозяйство институтну агрономлар гьазирлейген бёлюгюню 2-нчи курсуна очно охума тюше.

Оьр охув ожакъны битдирген сонг, 1972-нчи йылда «Танг» совхозда орта звенону ёлбашчысы болуп иш башлай.

Шагьманай Шагьманаев бажарывлу, принципли, талаплы касбучу, бригадада загьмат низамны, уьюрлерини, механизаторларыны арасында ишге жавапчылыкъ гьислени уятма бажара.

Шоллукъда, бригаданы натижалары гёрмекли болма башлай. Шагьманай Шагьманаевни бажарывлулугъу, талаплылыгъы, хозяйствону ёлбашчыларыны янындан да гьис этиле. Башлап ону бёлюкню ёлбашчысы, сонг хозяйствону баш огроному , баш экономистини къуллукъларына гётере. Бу къуллукъларда ишлей туруп, Шагьманай Шагьманаев хозяйствону экономикасын гётерме, юрт хозяй­ство продукталар болдурувну артдырма бажара.

Шагьманай Шагьманаевни гьаракаты, иш бажарывлулугъу районну ёлбашчыларыны янындан тергевсюз къалмай. 1982-нчи йылда ону КПСС-ни район комитетини юрт хозяйство бёлюгюню ёлбашчысы этип белгилей. Бу къуллукъда ишлейген йылларында бизин макъаланы игити колхозланы, совхозланы материал-техника базасын яхшылашдырывда, юрт хозяйство продукталар болдурувну къадарын гётеривде бары бажарывлулугъун салып ишлеген ва районубуз гёрмекли натижаланы къолда этивде оьз къошулум этген.

1985-нчи йыл Ш.Шагьманаев райисполкомну председатели этилинип белгилене. Бу къуллукъда ишлейген йылларда Шагьманай Шагьманаевни, районну башын тутгъан ёлдашланы гьаракаты булан социал-экономика, яшавлукъ шартлар болдурувда шо заманларда хыйлы-хыйлы ишлер этилди. Ишиме байлавлу болуп мен Шагьманай Шагьманаев булан бир нече керенлер ёлукъгъанман ва этилген ишлеге байлавлу далиллер алгъанман. Масала, ол райисполкомну председателини къуллугъунда ишлейген йылланы булай эсге ала.

-1985-нчи йыл мени райисполкомну председателини къуллугъуна белгиледи. Шо заманлар партияны район комитетини секретары болуп Бекмурза Бекмурзаев ишлей эди. Биз бары гьаракатыбызны районну социал-экономикасын оьсдюрмек, ватандашланы яшав гьалын яхшылашдырмакъ учун бел бюгюп ишледик.

Бизин район гьар заманда да ал сыдраларда болуп, республика жыйынларда макъталып гелген. Биз ишлейген йылларда да, сыйлы мердешлени узата туруп, ишледик. Айтагъаным, шо йылларда, бир-тюрлю себеплеге гёре, оьзге ерлерде йимик, бизин районда да юзюм болдурувну къадары энишленген эди. Шо гьалны ёрукълашдырмакъ учун хас планлар тизилди, къатты чаралар гёрюлдю. Шоллукъда, аслу гелимли тармакълар: овощ, емиш, эт, сют, йымырткъа, ашлыкъ болдурув йылдан-йыл артма башлады. Районну ичиндеги колхозлар, совхозлар, УОС, чагъыр заводлар, къуш фабрика ва оьзге предприятиелер районну экономикасыны оьсювюне мекенли къошум этдилер.

1987-нчи йылда Къарабудагъгент профтехучилище, «Сельводстрой» участка ишлеме башлады. Шо йылларда Къарабудагъгент, Паравул, Къурбуки юртларда спортшколалар ачылды. ДР-ни алдагъы председатели Абдуразакъ Мирзабековну кёмеги булан районубузну юртларында кёп ишлер этилди. Масала, Аданакъ, Дёргели, Ленингент, Жанга юртлагъа газ тартылды. Губден, Уллубийавул, Паравул, Къакъашура юртларда хас школалар къурулду.

Районну юртларын, юртланы орамларын онгарывда, юртланы микрорайонларына ток, газ тартыв­да, халкъланы ичеген сув булан таъмин этивде этилген ишлер де аз тюгюл эди.

Шо йылларда районну экономикасына, социал тармакъны оьсювюне, халкъны яшавун яхшылаш­дырывгъа уллу агьамияты бар объектлени къурувда, имканлыкъ­ланы яшавгъа чыгъарма къайратлы загьмат тёгюп бажарывлу, билимли, намусгъа байланып ишлеген ёлдашланы атларын мен бугюн уллу гьюрмет булан эсгерме сюемен. Шо йыллар асфальт заводну ёлбашчысы Солтансалим Сайтиев, Аллагь рагьмат этгирлер Парзилав Гьайдаров, ПМК-ны начальниги Магьамматрасул Гьажиев ва райисполкомну баш касбучусу Тажитдин Османов, Осман Османов ва кёп оьзге ёлдашлар алгъа салынгъан масъалаланы яшавгъа чыгъарывда белсенип ишледилер.

Гетген асруну 90-нчы йылларында уьлкеде болгъан демократия алмашынывланы вакътисинде якълавдан тайгъан хозяйстволаны экономика гьалы «чаналанма» башлагъан эди. 1990-нчы йылда Шагьманай Шагьманаевни «Танг» совхозну экономикасын , гётермек муратда директор этип йибере. «Танг» совхоз районда тюгюл, савлай республикада лап уллу ва кёп тармакълы хозяйство. Мунда гьар тюрлю тармакъларда 1100-1200 адам загьмат тёге эди. Ш.Шагьманаев хозяйствону экономикасын гётермек, бары да тармакъланы продукталылыгъын ва алынагъан гелимлерин артдырмакъ учун хозяйствону баш касбучулары булан гьакълашып, республика министерликлерден разилик алып, совхозну бары да тармакъларын, иш юрютювню прогрессив къайдасы – ижарагъа чыгъып иш гёрдю. Шо гьаракат Шагьманай Шагьманаевни сиптечилиги булан амалгъа гелгени де гьакъ. Хозяйство ишни прогрессив къайдасына гёчюп ишлеген биринчи йылданокъ, натижалы бола. Мисал учун, 4700 тон ашлыкъ къайтарыла. Гьар гектаргъа гьисап этгенде, 24,2 центнер тие. Оьзюне Бийгиши Айдиев башчылыкъ этеген бёлюк гьар гектардан 26,8 центнер, умуми алгъаны – 1800 тон, Мадани Салимов башчылыкъ этеген бёлюк гьар гектардан 24,6 центнер тюшюм алма бажаргъан. Умуми къадары – 1450 тон.

Хозяйствону директору болуп ишлейген йылларында Шагьманай Шагьманаев учёт-отчёт финанс ишлеге тергевню гючлендирген. Топуракъланы асувлу къоллавгъа тергев берген. Бу ишде директоргъа производствону ветеранлары Агъаси Атаев, Абсалам Абакаров, Къыяв Къыявов, Абдулла Устаров, Арсланхан Арсланханов, Гьюсен Гьюсенов, Бекмурза Гьажиев, Масар Асуев ва кёп оьзгелери яннавуруна тюшюп ишлеген. Оланы ва оьзгелени атларын Шагьманай Шагьманаев уллу гьюрмет булан эсгере.

- Хозрасчётгъа чыгъып ишлеген биринчи йылыбызда авлакъчы­лыкъ тармакъдан къайры да, шо йыл 4200 тон юзюм, 540 тон овошлар болдурулду. Жамият гьайванлагъа 4600 тон къатты, 2800 тон сувлу емлер болдурулду,- дей Ш.Шагьманаев.

Ш.Шагьманаев юзюм, овошлар болдурувда уьлгюлю ишлеген орта звенону ёлбашчыларыны атларын, Аллагь рагьмат этгирлер, Чочав Багьриевни, Абдулмежит Къурбановну, Юсуп Зугьумовну ва оьзгелерини атларын да уллу гьюрмет булан эсгере.

Шагьманай Шагьманаев гьар-тюрлю къуллукъларда ишлейген йылларында, ол производствону гётеривню, юрт хозяйство продукталар болдурувну уьстюнде къайратлы кюйде чалышгъанда йимик, ишчилени, механизаторланы яшавлукъ къуллукъларын кютювде де оьзюню къолундан болагъан бары гьаракатны этген адам.

Айрокъда, Шагьманай Шагьманаев райисполкомну председатели болуп ишлейген йыллар авур заманлар эди. Тюкенлени тахчалары йыл сайын­ сурсат, оьзге продукталардан кем болуп юрюй. Къурулуш материалланы къытлыгъын айтмай да къояйыкъ. Ёкъну ери къатты бола. Адамлар яхшысына, яманына тарыгъы булан райисполкомгъа бара эди. Шагьманай оьзюню янына гелген бары да адамланы къуллукъларын битдирген деп ташдырып айтма болмайман, амма, болгъан кюйде, адамланы хатирин де къалдырмай, болагъан кёмегин этгенге шагьатман.

1987-нчи йыл яшавлукъ уьйлер къураман. Шифер тарыкъ болуп, 100 шиферге арза да язып, Ш.Шагьманаевни кабинетини алдындаман. Кабинетден, гьелили, аты Юсуп болма ярай, тюзю, толу эсимде ёкъ, яхшы танымайман, ол къурулуш агъач тарыкъ болуп гелген эдим, сагъа шунча куб агъач берме болмайман, тек шунчакъыны берсин деп арзама къол салды, бираздан да дагъы да гелирсен деп ёлгъа салды. Мени къуллугъумну да толу чечмесе де, оьзюнден болагъан кёмекни этгенин, унутма болмайман. Аллагь рази болгъур.

Бу бир макъалада Шагьманай Шагьманаевни толу загьмат ёлун суратлама имканлыкь ёкъ, гьар-тюрлю къуллукъларда ишлей туруп районну экономикасын гётеривде, юртлуланы яшав гьалын яхшылашдырмакъ, алгъа салынгъан масъаланы яшавгъа чыгъарывда бары да билимин бакъдырып, иш ёлдашларыны разилигин алып ишлегени гьакъ.

Гетген йыл Ш.Шагьманаев оьзюню 80 йыллыкъ юбилейин белгилеген. Биз оьзюгер абур-сый этеген гьюрметли тамазабызны юбилейи ва янгы йылы булан гьакъ юрекден къутлайбыз. Къалгъан оьмюрюнде къаркъарасына къатты савлукъ ёрайбыз