Гёрмекли жамият-политика чалышывчу

МАЪЛУМАТ:

Умалат Илмутдинович Насрутдинов ДАССР-ни Ленин районуну Къакъашура юртунда сабанчыны агьлюсюнде тувгъан. Ону билими оьр. Ол Дагъыстан юрт хозяйство институтну ва Ростовдагъы оьр партия школаны битдирген.

Комсомол къуллукъда ВЛКСМ-ни обкомуну биринчи секретарына ерли гётерилген. Буйнакск районну “Шура” совхозуну директору, Ленин районну Къакъашура юртдагъы ХХII-нчи партсъездни атындагъы колхозну правлениесини председатели болуп сайлангъан.

Умалат Насрутдинов Къаягент ва Къарабудагъгент районларда КПСС-ни район комитетини 1-нчи секретары болуп ишлеген.

У. Насрутдинов бютюн туврадан халкъ тавуш берив булан эки керен Къарабудагъгент районну башчысыны къуллугъуна сайлангъан.

2002-2006-нчы йылларда ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министрини къуллугъунда чалышгъан.

1991-1995-нчы йыллар – Дагъыстаны Оьр Советини депутаты, 1995-1999-нчу йыллар – ДР-ни Халкъ Жыйыныны депутаты.

У.Насрутдинов оьр къуллукъларда намуслу кюйде загьмат тёкгенине байлавлу болуп, гьукуматны янындан “Дослукъ” орден, Дагъыстаны Оьр Советини Президиумну Гьюрметлев грамотасы булан савгъатлангъан. Ол ДР-ни ат къазангъан экономисти, “Ана топуракъгъа бакъгъан сюювю саялы”, “ЦК ВЛКСМ-ни”, “Къайратлы загьматы учун” деген белгилер булан да савгъатлангъан.

Умалат Насрутдинов Къарабудагъгент ва Къаягент районланы “Гьюрметли ватандашы” да дюр.

Насрутдиновланы агьлюсю районубузну хозяйстволарыны экономикасын гётеривде, халкъланы турушун, яшав гьалын, агьвалын яхшылашдырывда, ерлерде оьзге социал масъалаланы чечивде этген ишлери гьакъда юртлулар авуздан-авуз алып айталар. Район учун, халкъы учун шолай кёп иш этген, кютюрге тарыгъан хозяйстволаны миллионер хозяйстволагъа айландыргъан, ­оьзге объектлени къуруп, пайдаландырывгъа берип гетген ёлдашлагъа не абур да тийишли. Оьсюп гелеген яш наслу оланы уьлгюлю загьматы, бажарывлулугъу, къурумчулукъ пагьмусу булан оьзгелеге уьлгю болуп ишлеп гетген загьматны игитлерини атын унутма тюшмей.

Алдагъы гюнлерде бизин «Районну яшаву» район газетни баш редактору Асадулла Гьажиев булан “Районубузну белгили адамлары” деген рубрикагъа гезикли материал онгара туруп, У.И.Насрутдиновну Магьачкъаладагъы офисинде болдукъ. Сорашып, саламлашып битген сонг, огъар бизин гелмеклигибизни себебин англат­дыкъ. Ол да къаршылыкъ билдирмей, бизин соравларыбызгъа жаваплар берме разилигин билдирди.

У.Насрутдинов гючлю оратор экени магъа тезден белгили, тек йыллар оьтсе де, айыкъ эсине тамаша болдукъ. Ол оьзюню загьмат ёлуну гьакъында айтагъанда, гьар мюгьлетни уьстюнде токътап, шо йылларда оьзю булан бирче ишлеген ёлдашланы, оьр къуллукъларда ишлеген ёлбашчыланы атларын бирисин де тирелмей айтма болагъаны тамаша тюгюлмю?!

У.Насрутдинов оьзюню загьмат ёлун булай башлады:

- Мен юртда ашлыкълар къайтарагъан вакътиде комбайнер болуп иш башлагъанман. Мени атам ишлемейген, бош турагъан адамны гёрюп ярамай эди. Мени де шо ругьда тарбиялагъан. Бу сёзлени ташдырмакъ учун булай бир мюгьлетни газетни охувчуну тергевюне берейим:

Магъа 10 йыл бола эди. Яйлыкъ каникуллагъа чыкъгъан гюнлерибиз. Атам Аллагь рагьмат этгир, мен бош турмасын деп къотандан 20-дан да къолай къой гелтирип, гьар гюн тенгилерим ва юртну тамазалары Багьав ва Мамаси булан маллар сакълама бара эдим. Зелекъакъа участкада авлакъда гече де къалып ишлегенмен. Бир гезик атам ашлыкъ къайтарагъанланы янына гелгенде, мени бош гёрюп, бек урушуп, иннырда ашлыкъ тазалайгъан къатынгъа: “Ишлеген – оьлеми?”- деген соравну берди. Ол да: “Оьлмей”,- деп жавап къайтарды. Бу калималаны эсгерегеним: атабыз бизин загьматны сюйме, ишлейгенлени хадирин билме, олагъа абур этме тарыкъ деген ругьда тарбиялагъан.

Оьр охув ожакъны битдирип ­къайтгъан сонг, Умалат Илмутдиновични ВЛКСМ-ни район бёлюгюню заведующийи этип белгилейлер. Янгы ишни тапшурувларын ол гётерилген ругь булан кютген. Колхоз-совхоз производствогъа жагьиллени къуршамакъ, оьсюп гелеген яш наслуну патриот ругьда тарбияламакъ учун бары гючюн, бажарывлулугъун салып чалышгъан.

У.Насрутдинов райком комсомолда ишлейген йылларын булай эсге ала:

- Алгъа салынгъан планланы яшавгъа чыгъармакъ муратда районну хозяйстволарында комсомол яшёроюмлени бригадалары къурулуп загьмат, гьаракат къайнатгъан йыллар. Шо гьаракатда мен де ягъада турмадым. Яйда аслу ишимден отпуска алып Къарабудагъгентде комбайнер болуп ишлей эдим. Комбайнерланы арасында социалист ярыш къайнай. Мен бары гючюмню салып, гьаракат этип ишлеймен. Ярышда даим ал сыдралардаман, комбайинимни тёбесинде ал-къызыл байракъ елпиллей. Шо заманларда ярышны алдынлылары яхшы къыйматлана эди. Биринчи ерге 50 манат. Шо девюрде 50 манатны яхшы гючю бар эди. Шо заманларда хозяйствода ашлыкъ къайтарывгъа кёп комбайн къуршала эди. Бары да бажарывлу, гьаракатчы, макътавгъа тийишли ёлдашлар. Шоланы арасында давну ортакъчысы, Аллагь рагьмат этгир, Зулпухар Хасболатов, уланы Умахан (Акав) булан ашлыкъ къайтаралар.

Хозяйствода ашлыкъ къайтарыв къызгъын кюйде юрюлюп тура. Мен де гьаманда йимик, белсенип, ахшамлар геч болгъунча тарлавларда къалып ишлеп тураман, гьасиллени чыгъарагъанда оьрде атлары эсгерилген ёлдашлар алдынлыкъны алгъан гезик болду. Сонггъа таба билемен, ата-бала гьариси айры-айры эки комбайнлерде ишлеп натижасын биревге яздыра болгъан.

Умалат Илмутдинович Насрутдинов республика оьлчевде оьр къуллукъларда ишлегени де ачыкъ. 1982-1983-нчю йыллар ВЛКСМ-ни обкомуну биринчи секретары болуп ишлеген. Бу къуллукъда ишлейген йылларында У.Насрутдиновну ишге янашыву, къурумчулукъ пагьмусу дагъыдан-дагъы аян бола. Ол бу къуллукъда ишлей туруп, партия алгъа салгъан планланы яшавгъа чыгъармакъ учун, республиканы, комсомолну район комитетлерини ишлерин яхшылашдырма ва жанландырма бажарды.

Авлакъ ишлени къызгъын кюйде юрюлюп турагъан вакътилери. Гьар тюрлю тармакъларда мол тюшюмлер учун ябушув юрюлеген заманлар. КПСС-ни обкомундан тел уруп, Къаягент районну юзюмчюлерине обломка этивде ишлени чалтлашдырма кёмек тарыкъ, ишлер йырыла деп тапшурув бергенде, Умалат Илмутдинович оьзюню бары ресурсларын къоллап, къаягентли юзюмчюлеге яхшы кёмек этген.

У. Насрутдинов Буйнакский районну «Шура» деген совхозуну директору болуп да ишлеген. Кёп тармакълы бу хозяйство шо йылларда осал гелимлери булангъы, заралгъа ишлейген хозяйство болгъан. Ол бу соравубузгъа булай жавап берди:

Директор болуп гелгенде, иш низамдан башладым. Алда салынгъан борчланы яшавгъа чыгъармакъ учун белсенип ишлеме, тапшурулгъан ишге жаваплы янашма тарыкъ.

Шо жавапчылыкъны совхозну касбучуларына да сингдирме бажаргъан, ишлер алгъа гетген, заралгъа ишлейген хозяйство хайыргъа ишлейген болгъан.

Коммунистлени девюрюнде Умалат Илмутдинович Къаягент, Къарабудагъгент районларда райком партияны 1-нчи секретары болуп ишлеген. Бу къуллукъларда ишлей туруп, У. Насрутдинов районланы социал-экономика оьсювюн болдурмакъ, юрт хозяйство продукталар болдурувну ва пачалыкъгъа сатып беривню къадарын артдырмакъ, юртлулагъа тийишли шартлар болдурмакъ учун гечесин-гюнюн бир этип ишлеп гелген ёлдаш.

У. Насрутдинов ёлбашчылыкъ этген оьрде атлары эсгерилген районлар даим ал сыдыраларда юрюй эди. Кёп керенлер оьр савгъатларына, гёчювчю Къызыл байракъларына ес болду.

ДР-ни юрт хозяйство ва сурсат министрини къуллугъунда ишлейген йылларында Умалат Илмутдинович республиканы экономикасында лап агьамиятлы тармакъны оьсювюн тайышывсуз кюйде алгъа элтмек учун къайратлы кюйде чалышгъан. Гьакъыкъатда, республикада юрт хозяйство продукталар болдурувну умуми къадары йылдан-йыл артып, республиканы юрт хозяйство предприятиелерини финанс-хозяйство чалышыву яхшылашгъан.

Уьлкеде де демократия алмашынывланы толкъунлары башлангъанда, адамлар гюплеге бёлюнюп къалмагъаллы заманларда У.Насрутдинов Къарабудагъгент районну башчысыны къуллугъуна эки керен бютюн халкъ туврадан тавуш берив сайлавлагъа оьзюню кандидатурасын сала ва ута. Авадан ягъы Умалатны кандидатурасын якълап тавуш берелер. Булар барысы да районда У. Насрутдитновну абуру барын, халкъ ишлейген, бажарагъан адамгъа гьюрмет этегенин исбатлай.

У.Насрутдинов оьзюню тувра иш борчларындан къайры да, республиканы, Россия Федерацияны жамият-политика ишлеринде актив кюйде ортакъчылыкъ этип гелген. Ол Дагъыстанны оьр законлар къабул этеген органны дёрт чакъырывуну депутаты. Дагъыстанда гьакимликни ерли органларыны Союзуну биринчи председатели, Россияны ерли гьакимлигини Союзуну сопредседатели, Россияны муниципал къурулувларыны конгресини правлениесини уьюрю.

У. Насрутдиновну къайратлы загьматы гьукуматны янындан яхшы къыйматлангъан. Дагъыстанны Оьр Советини Президиумуну «Гьюрметлев грамотасы», «Дослукъ» орден булан савгъатлангъан. Ол ДР-ни ат къазангъан экономисти, ДР-ни «За любовь к родной земле» деген белги булан, ЦК ВЛКСМ-ни «Къайратлы загьматы учун» деген белгиси булан савгъатлангъан.

Къаягент ва Къарабудагъгент районланы “Гьюрметли ватандашы”, Россия муниципал академиясыны академиги.

Буссагьатгъы вакътиде Умалат Илмутдинович Насрутдинов районну абурлу ватандашы, загьматны ветераны гьисапда районну, республиканы жамият яшавунда актив кюйде ортакъчылыкъ эте, оьсюп гелеген яш наслуну патриот ругьда тарбиялавда да ягъада тюгюл.