“Башынгда тийишли Женнетни тажы”

Телейгьажи Къазыханович Къазыханов Уллубийавул юртда 1936-нчы йылда сабанчыны агьлюсюнде тувгъан. Атасы чакъсыз гечинип, ол яшлайын анасы булан къала. Тек ону улланасы Берсият сакълай ва тарбиялай.

Телей ата юртда дёрт йыл­лыкъ мактапны охуп битдире. Ол яш заманындан тутуп ишге де къуршала. 1959-1963-нчю йылларда Избербаш шагьардагъы Даг ЗЭТО заводда сварщик болуп ишлей. 1963-нчю йылда ата юртуна къайтып, башлап колхозда, сонг совхозда къурувчу бригадада ишин давам эте. Шо йыл ол Нюрюпат Абдуллаева булан да уьйлене.

1963-нчю йылда Телей Къазыханов арап, шариат илмуланы охумагъа башлай. Оьз заманында Дагъыстангъа атлары белгили алимлер Борагъан Магьамматны, Замиралини, Мугьутдинкъадини, Амаркъадини, Али­агъавну ва башгъаларыны алдында ол оьзюню дин яндан билимин артдыра. Умуми гьисапгъа алгъанда Телейгьажи, оьзюню оьмюрюню 40 йылдан да къолайын, шариат илмуланы охувгъа багъышлагъан. Имам болуп ишлейгенде де ол илму алывун узатгъан.

1979-нчу йыл 1-нчи мартда Уллубийавул юртну жамияты Телейни бир тавушдан имам этип сайлай. 22-нчи майда 1979-нчу йыл Темиркъазыкъ Кавказны Дин идарасы (Духовное Управление мусульман Северного Кавказа – ДУМСК) Телейгьажи Къазыхановгъа Уллубийавул юртну имамы деп гертилейген шагьатнаманы тапшура. Шо йылдан тутуп, ол сыйлы Маккагъа Гьаж къылма бармагъа сюегенлени сиягьына (списогуна) языла.

1980-нчи йылда Ташгент шагьарда Ислам динни 1400 йыллыгъына багъышлангъан халкъара ислам конференциясы оьтгериле. Шо конференцияда 60-дан да артыкъ уьлкелени вакиллери ортакъчылыкъ эте. Советлер Союзуну делегациясыны вакили гьисапда шонда Телей Къазыханов да йибериле.

1986-нчы йылда да Баку шагьарда 160-дан да артыкъ уьлкелени вакиллери де булан бирдагъы да халкъара ислам конференциясы оьтгериле. Шо конференциягъа Советлер Союзуну делегациясыны вакили гьисапда Телей Къазыханов экинчилей де йибериле. Оьрде эсгерилген конференцияларда ону ортакъчылыкъ этгенин исбатлайгъан шагьатнамалары ва савгъатлары бар.

1988-нчи йыл Маккагъа гьажгъа барып, Телей оьзюню яшавундагъы лап да аслу мурадына етише. Шо йыл Советлер Союзундан 24 адам сыйлы Маккагъа сапар чыкъгъан. Дагъыстандан буса 3 адам баргъан болгъан. Шоланы арасында Телейгьажи Къазыханов да болгъан. Шо йыл сыйлы Маккагъа Телейгьажи булан Магьамматсолтан Магьамматовну атасы – Байболат да Гьажгъа баргъан. Шо гьакъда ол бир-нече керенлер айтгъан.

Сыйлы Маккагъа баргъанда ол Сирияны Президенти Гьафиз Асад булан ёлукъгъан ва ол берген савгъатны да Телейгьажи Къазыханов хас кюйде сакълап тура. Гертиден де, Телейгьажи Къазыханов «гьажи» деген сыйлы, гьюрметли атгъа тийишли, лайыкълы адам экенни айтып турма да тюшмей.

2016-нчы йылны башында Телейгьажи Къазыханов Уллубийавулну жамиятына савбол этген эди. Тек халкъ ону бирдагъы керен бир тавушдан юртну имамы этип сайладылар. Оьмюрю 80 йыллардан айлангъан сонг, Телейгьажи Къазыханов гёнгюллю кюйде, халкъны разилигин ва гьалаллыгъын да къазанып, 2019-нчу йылны ахыр гюнлеринде савбол этди ва имамлыкъ касбусун къойду.

Къарабудагъгент районну ичинде ва гьатта Къумукътюзню уьстюнде Телейгьажини танымайгъан адам ёкъдур десек, башгъа къопдурув болмас. Ону билимине, пагьмусуна, динни арканларын мекенли юрютегенине бары да халкъ шагьат ва мюкюр бола. Ону булан пикру алышдырма, ондан насигьат алма, гьакъыл уьйренме юрюйгенлер гьали де кемимей.

40 йылны боюнда ата юртуна, жамиятына Телейгьажи Къазыханов гьалал ва тийишли даражада къуллукъ этген. Демек, ол шо йылланы узагъында хыйлы яш агьлюлени къошмакъ муратда гебин къыйгъан. Олай да, кёп оьлюлени жувгъан, гебинлеген, оланы гёмген, уьстюнде дуалар охугъан.

Телейгьажи Къазыхановну насигьатларыны гьакъында янгыз бир макъаланы ичинде айтмагъа бажарылмайгъаны ачыкъ. Айтагъаным, 40 йылны боюнда 2 минг жумагюн бар. Гьар жумагюн насигьат этсе, 2 минг ваъза-насигьат бола. Гьар насигьатын 30 минут юрютсе, 1 минг сагьат заман бола. Демек, бир мюгьлетге де токътамайлы, 40 гюнден де артыкъ халкъгъа насигьат сёйлеп тургъангъа гьисап бола. Тамаша санавлар. Ойлашмагъа ва гьасил чыгъармагъа зат бар...

Оьзюню насигьатларында Телейгьажи Къазыханов динге байлавлу этип, яшавну шартлары гьакъда, аривню ва зршини, гертини ва ялгъанны айырмагъа, оьсюп гелеген наслуну тюз ёлгъа салмагъа, юртну ичинде болгъан агьвалатлагъа гёре гьакъыллар бермеге чакъырып турду.

Бугюнлерде Телейгьажи Къазыхановгъа 86 йыл тамамлана. Ону янына лакъыргъа баргъан адам, ондан гетмеге сюймей, ону арив пайдалы насигьатларына тынгламагъа гьасирет. Чинкдеси, ол Давут Къарабудагъгентлини ва Абусупиян Акаевни (Къазанышлы) китаплары ва рузнамасы булан ишин юрютюп турду. Олар китапларында халкъ учун кёп пайдалы ва тарыкълы маълуматлар язгъанына Телейгьажи бек тамаша ва гьайран бола. Ол шоланы гьайында къалып уьйренмеге ва билмеге, динни оьсдюрмеге, яшавунда къолламагъа чакъыра.

Телейгьажи Къазыханов асил къылыкълы, рагь­мулу, инсангъа языгъы чыгъагъан, терен гьакъылы, тюз ою, йылы сёзю, йымышакъ хасиятлары булангъы жамиятны арасында болсун дейген адам. Ол бизин, оьзюню юртлуларын, тюз ёлгъа, герти ёлгъа, Ислам динге тюзлейген насигьатчыбыз.

Телейгьажи Къазыхановгъа дагъы да савлукъ, оьмюр ва халкъыбыз учун арабызда яшагъыр деп айтмагъа сюемен!

40 йылны боюнда Уллубийавулну имамы болгъан Телейгъажи Къазыхановгъа

Мен къулунгну яратсанг да пагьмусуз.

Гьей Аллагьым, къойма бизин рагьмусуз.

Къабул этмей къоймагъыр тилегеним,

Есим Аллагь, язаман билегеним.

Къадир Аллагь, тилей гелгенмен сагъа,

Бу дюньяда адашдырма адамны.

Ниъматы аз ата юртум Бойнакъгъа

Ниъмат этип сен бергенсен Дадамны.

Шу сёзлерим Дадама багъышлайман,

Ахыратгъа дуалар алгъышлайман.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Мунглу тавуш сюйгенге тынгламагъа,

Гьакъыл сёзюнг сюйгенге англамагъа,

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Къарамагъа къаркъаранг, боюнг-союнг,

Насигьатда — терен гьакъылынг-оюнг.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Тавушунга малайиклер тынглайдыр,

Пасигь сёзюнг жан-жанывар англайдыр.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Дуа этсенг, рази бола оьлгенлер,

Сагъа гьашыкъ бола сени гёргенлер.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Тавушунгдан иблис-мальун къачадыр,

Гёзел Женнет къапуларын ачадыр.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Насигьатда къартыбыз ва яшыбыз,

Дуа этсенг, агъыла гёзьяшыбыз.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Оьзю Аллагь салгъан сагъа сабурун,

Женнетлерде болсун сени абурунг.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

О Женнетни нюрюнден бир терексен,

Оьз юртунга гьар даим де герексен.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Оьз юртунгну насибисен, талайы.

Гюндюз – Гюню, гече – кёкдеги Айы.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Юреклеге балгьам сени гёрмегинг,

Ахыратда болсун бизге кёмегинг.

Бойнакъны ниъматысан, Телейгьажи,

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Тиляватил — Къуръансан сен, Телейсен,

Юртунга кёкден рагьмулар тилейсен,

Къуръан каламны маънасын билесен.

Башынгда тийишли Женнетни тажы.

Биринчилей Гьажынг къылгъан улансан,

Гьар сёзюнгде даим Аллагь булансан.

Бу дюньяда Женнетни терегисен,

Ахыратда муъминлер герегисен.

Къыяматгюн сени артынга тюшербиз.

Аллагь элтер, Женнетге де гирербиз.

Юртум Бойнакъ, Дадам, сагъа аманат,

Расулуллагь сенден бизге шапагьат.

Къадир Аллагь, тилей гелгенмен сагъа,

Бу дюньяда адашдырма адамны.

Гьар даим де Сагъа макътавлар, Аллагь,

Бу Бойнакъгъа бергенинге Дадамны.