«Гёзден тайса да, гёнгюлде яшай»

Къумукъ тюзюбюзню бырынгъы юртларыны бириси Уллубийавул анадаш районубузну лап да къыбла топуракъларында ерлешген. Шо юртдан савлай уьлкебизге аты белгили адамлар чыкъгъан, шолайлар арабызда бугюнлерде де яшай. Уьлгюлю загьмат тёкген адамларыбызны гьакъында газетлени бетлеринде арив терен маъналы очерклер ва макъалалар берилип турагъаны тарихге болушлукъ этедир деп ойлайман.

Уллубийавуллу Беге Имакъовну районну загьматчылары гьаракатчы, бажарывлу, загьматны герти вакили гьисапда яхшы таный эди. Ол юртда колхозну председатели болуп да кёп йыллар ишледи, юртну халкъыны яшав шартларын яхшылашдырывгъа, районну экономикасын беклешдиривге ва оьсдюрювге аслам къошумун да болдурду.

Бегени уллу уланы Зайнутдин Имакъов 1937-нчи йылда март айда тувгъан. Юртдагъы 7-йыллыкъ школаны битдирген сонг, ол Къарабудагъгентге баргъан ва шонда 10 йыллыкъ школаны тамамлагъан. Халкъына гьалал къуллукъ этген Беге уланына доктор касбуну танг­ламагъа таклиф эте. Шоллукъда, Зайнутдин Имакъов Дагъыстан медицина институтгъа охумагъа тюше ва 5 йылдан шону уьстюнлю кюйде тамамлай. Ол оьр охув ожакъда билим алагъанда, оьзге студентлеге уьлгю гёрсетип охугъанын ону ёлдашлары айта бола эди.

Зайнутдин Имакъов Багьавутдин Ибашев ва Телейгьажи Къазыханов булан юртда школада бирче ва бир класда охугъан. Шо гьакъда магъа мисгин Багьавутдин хабарлай бола эди. Бизин арабызда бугюнлерде де яшайгъан ва энниден сонг да бар болгъур Телейгьажи Къазыханов Зайнутдинни гьакъында кёп тюрлю хабарлар айтгъан.

1960-нчы йылларда Уллубийавулда больница ва медицина якъдан билими бар адамлар да болмагъан. Зайнутдин сонгугюн ахшам атасыны уьюне къайтгъанда, юртлулары ону къапу алда, абзардагъы пурхну тюбюнде къаршылай болгъан. Демек, олар яш доктордан оьзлени аврувларына амал ва себеп излей геле болгъан.

Бир-эки мисал гелтирип, сёзлеримни гертилигин исбат этмеге сюе­мен. Шоллукъда, Зайнутдин бир яш анагъа уьюнде яш тапмагъа кёмек эте. Натижада къызъяш тува. Шо ерде буланы арасында булай ой тува. Гележекде шо къызъяшны гелешмеге гелегенлер Зайнутдинге татлилик алып бармагъа тарыкъ болгъан. Гертилей де, яшавда шолай болма да бола.

Мени оьзюмню анам да уллу къызардашыма яш заманында юртгъа гелгенде Зайнутдин бакъгъан гезигин хабарлай бола. Демек, яшны къурсагъы авруй. Зайнутдин ону къолу булан сыйпай, уьстюнден тергеп къарай. Къызардашымны сёзлерине гёре, Зайнутдин ону аврувуну себеплерин айта ва огъар лечение бере. Лап да тамаша ери, анабыз айтагъан кюйде, бир де УЗИ, КТ, МРТ ва оьзге гьалиги аппаратлар ёкъ кюйде, Зайнутдин аврувну аян этген ва тюз лечение берген. Гертилей де, бу Аллагь берген уллу пагьмудур ва, озокъда, адамны оьзюню гьаракаты булан алгъан билимидир ва сынавудур.

Зайнутдин Имакъов Дагъыстан пачалыкъ медицина интситутну тамамлагъан сонг, оьз районуна ишге бакъдырыла. Демек, оьзюню халкъына къуллукъ этмек учун.

Шоллукъда, Зайнутдин Имакъов 1960-нчы йылдан 1997-нчи йыл болгъунча Къакъашура участка больницаны баш врачыны къуллугъунда загьмат тёкген. Ол оьзюню ишин Къакъашура юртда башлагъан ва шо юртда тамамлагъан. Ону загьмат китапчасында янгыз шулай бир языв бар: «Баш врач болуп къабул ­этилген».

40 йылгъа ювукъ заманны боюнда инжинмей, талмай, ялкъмай, гюндюзлер ял алмай, гечелер юхламай халкъгъа къуллукъ этмек – бу уллу намус. Оьзю де доктор болуп ишлемек – лап да артыкъ зувап ва абурлу иш. Пенсиягъа чыкъгъан сонг, 1998-нчи йылда, Зайнутдин Имакъовгъа «Дагъыстан республиканы ат къазангъан врачы» деген гьюрметли ат да берилген.

Къакъашуралылар огъар барысы да абур ва гьюрмет эте эди десек, башгъа бир де къопдурув болмас. Гьали буссагьат 60 йылдан оьмюрю артгъан къакъашуралылар ону аты чыкъса, ону гьакъындан айта туруп, токътамагъа болмай. Ол этген къуллукъну унутмай ва эсинде сакълай.

Масала, арабызда бар ва сав болсун тамаза Стахан Мутаев Зайнутдинни гьакъында сёйлемеге, ол этген къуллукъланы айтмагъа башласа, айлар булан айтып боладыр деп эсиме геле.

«Зайнутдин оьзюню илиякълы хасияты, эмли сёзю, асил къылыкълары, рагьмулулугъу булан савлай къакъашуралылагъа ини болуп къалгъан эди. Яшны да, уллуну да абурундан тюшмей оьмюр де сюрдю, шатлыгъында, къайгъысында даим яннавурубузда болуп да гелди. Ич аврувлагъа къарайгъан врач гьисапда ол ишни яхшы билегенлигини натижасында аврувлагъа яхшы къарады, хыйлылар аякъгъа туруп, буссагьатда да арабызда яшайлар», — деп хабарлай тамаза Стахан Мутаев.

Къакъашура участка больницада ишлейген вакътисинде Зайнутдин Имакъов ондагъы ишни хыйлы алгъа тартгъан. Ол иш низамны бир ёрукъгъа гелтире, кабинетлени тарыкъ-герек медицина алатлар булан къурашдыра, айлана якъны тазалыгъына да тергев бере. Шулар барысы да болса, амалгъа гелсе, иш алгъа барагъаны ачыкъдан да ­ачыкъ. Шолай дюр де дюр.

Олай да, Къакъашурада шо йылларда гьар тюрлю аврувланы алдын алмакъ учун хас чаралар ва онгайлыкълар болдурулгъанын да юртлулар эсгерип тура.

Къакъашура юртну халкъы Зайнутдин Имакъовгъа абур этегени ол герти дюньягъа гёчгенде де таймай. Демек, юртну бир орамына ону аты къоюлгъан. Сыйлы бусурман айланы ичинде огъар багъышлап, зикрулар эте, ону гюнагьларындан гечмекни дуаларында Аллагьдан тилей. Олай да, ону атындан юртну эл ахтарыв музейинде ва школасында тарих маълуматлар жыйылгъан ва сакъланып тура. Оьсюп гелеген наслулагъа абурлу адамны гьакъында англатывлар бериле.

Зайнутдин Имакъов уьягьлюсю Зумрут булан 4 уланны ва 3 къызны оьсдюрдю, тарбиялады ва оланы тюз ёллагъа салмагъа бажарды. Уллусу уланы Адавну атасы Беге сакълады ва ол, Дагъыстан юрт хозяйство институтну охуп, оьр билимлеге ес болду. Топуракъда загьмат тёкген уллатасындан уьлгю алгъандыр дагъы, бугюнлерде арабызда ёкъ Адав ата юртунда ерли хозяйствода кёп йыллар ишледи. Ол юзюмчюлюк тармакъны оьсювюне хыйлы болушулукъ этди деп айтмагъа тийишли. Ол «Буйнакский» ГУП-ну директору болуп да чалышды. Адавгъа «ДР-ни ат къазангъан юрт хозяйство къуллукъчусу» деген ат да берилди. Ону юзюм бавларына выставкагъа йимик къарамагъа адамлар геле.

Экинчи уланы Жамалутдин район комсомолдан башлап, Дагъыстан обкомну ишчи ва юрт яшёрюмлени бёлюгюню ёлбашчысы, олай да, райком къурумда ишледи. Бугюнлерде ол район администрацияны аппаратыны ёлбашчысыны къуллугъунда ишлей. Жамалутдин хыйлы йылланы узагъында район байлавлукъ бёлюкню ёлбашчысы болуп ишледи. Шо заманда эсгерилген тармакъда алмашынывлар ва алгъа барывлар болду деп айтмагъа тийишли. Гьали де районну администрациясындан республика ва оьзге къурумлагъа барагъан хас кагъызлар Жамалутдинни къолундан ва къаламындан оьте. Гьар тюрлю программаланы ва проектлени яшавгъа чыгъарывда ону къошуму бар. Демек, ол да районну халкъыны яшавун яхшылашдырмакъ учун намуслу кюйде чалыша. Жамалутдин – ДР-ни ат къазангъан байлавлукъ тармакъны къуллукъчусу (связисти).

Уьчюнчю уланы Таймас ихтияр якълав къурумларда лап да тарыкълы къуллукъларда чалышгъан. Ол Горькийдеги ОБХСС-ни оьр школасын битдирген. Сонг буса жинаятчылыкъ бёлюклерде ишлеген. Ол 20 йылны боюнда МВД-ни экстремизм ва террорчулукъ, адамланы урлайгъанланы табагъан хас бёлюгюню ёлбашчысы болуп ишлеген, халкъ­гъа ва Ватанына къуллукъ этген. Ол МИД-ни Дипломатия академиясын битдирген. Таймас – ДР-ни ат къазангъан юристи.

Гиччиси уланы Къарабудагъ да ихтияр якълав къурумларда чалышды. Ол Дагъыстан пачалыкъ университетни заочно охуп битдирген сонг, МВД-ни СОБР, Къарабудагъгент РОВД-ни жинаятчылыкъ излев бёлюк­леринде (уголовный розыск) ишледи. Олай да, ол «Межрегионгаз Махачкала» ООО-ну, Запкаспрыбводну инспекторуну къуллугъунда загьмат тёкдю. Ол 2011-нчи йылда, къысгъа болжалны ичинде авруп, бизин арабыздан тез гетди.

Зайнутдинни къызлары Сабият, Инсапханум ва Саният оьр ва орта хас билимлеге ес болгъан. Оланы барысыны да татывлу агьлюлери, яшлары ва торунлары бар.

Зайнутдин Имакъов 1998-нчи йылда, яй вакътиде, оьзюгер янгы 60 йыл битип турагъанда, аз авруп, арабыздан тайды, герти дюньягъа гёчдю. Шо заман магъа оьзюме де 20 йыл бола эди. Зайнутдинни тазия­ты бизге хоншуда, ону ата юртунда болду. Айтагъаным, 1 айдан артыкъ заманны узагъында Къакъашурадан Уллубийавулгъа автобус ва машинлер булан адамлар эртен ва экинни намазлардан сонг къулгьугъа зийретлеге юрюдюлер. «Адамгъа оьлген сонгда абур тарыкъ» деп айтылагъаны тюз экен. Демек, Зайнутдин этген къуллукъну къакъашуралылар абурун билди ва ону атын оьр этди.

Зайнутдинни гёмеген вакътиде ону герти къурдашы ва ювугъу Телейгьажи Къазыханов ону гьакъында шулай бир-эки сёз айтды. «Зайнутдин Уллубойнакъда тувгъан ва оьсген бир терек эди. Шону емишлери ва пайдасы Къакъашураны жамиятына тийди. Муну абурлу аты Уллубой­накъны ва Къакъашураны халкъыны эсинде даимге къалажакъ», — деди ол шо заман.

Гертилей де, Зайнутдин Имакъов оьзю, ону атасы Беге, авлетлери, торунлары ва дос-къардашы халкъына ва элине гьалал къуллукъ этген ва шо къуллукъну намуслу кюйде гьали де узатып тура деп айтмагъа болабыз.

Зайнутдин Имакъов буса, «Гёзден тайса да, гёнгюлде яшай» деп ташдырып айтмагъа ярай.