Гьазирлик чаралар гёрюлсе, яхшы болур

«Къыш къышлыгъын этмей къоймас» деген айтыв юрюле. Гетген йыл­ны март айында 3-4 гюнню узагъында явгъан къалын къардан болгъан заралны гьали де унутмагъанбыз.

Болса да, табиатда язбашны аламатлары гьис этиле. Язбаш ювукълашып гелегенини биринчи аламатлары тав бетлерде, къол-къолчукъларда гюнню шавлаларына шатман чечеклер (подснежники) парх бере. Табиатгъа тергевлю янашагъан ёлдашлар жанланы, къушланы жанланывун да гьис этмей болмай.

Юртлу загьматчыгъа да эрте язбашгъа авлакъ ишлерден хантав турма тюшмей.

Нени чачсанг, шону

къайтарарсан...

Бу йыл районубузну авлакъчылары янгыз 3 минг гектардан къолай майданлагъа язлыкъ къыл­чыкълы ашлыкълар чачма хыял эте. Шо муратгъа, деп сюрюлген 2 минг гектардан къолай топуракълар бардыр. Авлакъчылыкъ булан машгъул болагъан, язлыкъ къылчыкълы ашлыкълар чачма къасты бар фермерлер урлукъланы гьайын этсе, яхшы болур. Чачма гьазирлеген урлукъланы сан янына, чыгъыв даражасына агьамият берме маслагьат этиле.

Чыгъыв даражасы осал урлукъну чачса, чачывлар осал, азиз чыгъып, тёкген къыйын пучуна гетме, осал тюшюм къайтарма бола.

Гюзлюклеге де

къуллукъ тарыкъ

Районубузну фермерлери, механизаторлары бу йылны тюшюмю учун гетген йылны гюзюнде 11 минг гектардан къолай майданлагъа гюзлюк къылчыкълы ашлыкълар чачгъан. Районда чачыв кампания макъталгъан болжалларда тамамлангъан. Чачывланы авадан яныны чыгъыву яхшы деп гьиисап этиле. Бираз гечигип чачылгъан участкаланы урлукълары да, биз йимик, чыгъып геле.

Артдагъы гюнлерде болгъан дагь­нилер авлакъчылыкъ тармакъны къуллукъчулары учун заказгъа йимик болду. Чачывлар бек къургъакъ эди. Бир-бир участкаланы будайыны тюп япыракълары, топуракъда дагьни ёкъ саялы, саргъайгъан ­участкалар бар.

Йылны бу заманында гюзлюк ашлыкъланы минерал кюйлевючлер берип, азыкъландырма маслагьат этиле. Биз гёрюп турабыз, кёбюсю фермерлер чыгъагъан харжланы эконом этебиз деп, оьсюмлюклени минерал кюйлевючлер булан азыкъ­ландырмайлар, олай фермерлени гьасиллери де осал бола. Шо гьакъда кёп мисаллар гелтирме болабыз.

Гюзлюк чачывланы гемиривчю жанлардан къорувну чараларын да унутма тюшмей. Шо саялы участкаланы тергей турма, чычкъанланы кёп уялары бар участкалар бар буса, зиянлы жанланы алдын алывну чараларын оьтгерме маслагьат этиле.

Бутав ишлер узатыла

Юзюмчюлюк тармакъда юзюмню мол тюшюмлерине кюрчю салывда бутав ишлени сан янлы, уста кюйде оьтгермекден кёп зат гьасил бола. Кимни буса да агрономия талап этеген кюйде бутама бажарывлулугъу, усталылыгъы етишмей. Шо саялы, тюеклени къуру бутавуна, этилеген ишлени сан янына тергевлю болма тюше. Бутав ишлени, борлагъа сув тюшгюнче, таламласа яхшы.

Бу йыл районда юзюм бавлагъа этилеген къуллукълар чалт юрюле деп айтма болабыз. Районда бар юзюмлюклени авадан яныны сыдра аралары сюрюлген, тышгъариден адам гюч къуршап ишлейген уллу предприятиелер бутав ишлени тамамлагъан яда ахырынчы гектарланы тюегин бутап туралар.

Оьз гючю булан юзюм бавларына къуллукъ этеген ёлдашлар бутав ишлени, къыш чыкъсын деп, артгъа узатып турагъанлар да ёкъ тюгюл.

Бир калима булан айтгъанда, районубузну юзюмчюлери бутав ишлени лап макъталгъан болжаларда тамамлажагъына шеклик тувдурмай.

Юзюмлюклени сугъарыв ишлер де узатыла. Юзюмлюклени сугъарывну гьакъында сёз башлагъанда, гьалиден 10 йыл алда болма ярай, районда биринчилей юзюмчюлюк тармакъда айрыча участка алып, районгъа биринчилей юзюмню “молдова” журасын гелтирип, кооператив къургъан. Аллагь рагьмат этгир, Адав Имакъов булан сыр алышдырагъанда бу журалы юзюмню чёп отлардан къоруп, сакълап бола бусанг, уьстевюне сугъарма сув да бар буса, юзюм бишгинче нечакъы сугъарсанг да ярай. Гьали айтмагъыр, шо заман сатывгъа чыгъарма деп гьазирленген юзюмден толгъан банан яшикни башын ачып: “Бюр­тюкге къара, шу банан яшик 23-26 кило геле, сув ёкъ саялы тийишли кюйде сув берме болмадыкъ, шо саялы енгил, гектаргъа гьисап этгенде 30-50 центнерни тас этебиз”,- дегени эсимде.

Мен бу калималаны язагъаным, тюшюм учунгъу гьаракатда сугъарыв сувну толу кюйде къолламакъны гьайын этсе, яхшы болур.

Овошчулагъа да

жанланма заман болгъан

Гьар йыл бизин районну топуракъларында 400-600 гектарда овош ва бахча оьсюмлюклер оьсдюрюле. Ачыкъ топуракъда овошлар булан машгъул болма токъташгъан ёлдашлагъа да «уянма» заман етишип геле. Бугюнлерде орнатыв материалланы гьайын эте туруп, оьзюгюз чачма хыял этеген урлукъланы тапмакъны гьайын этме заман болгъан. Танышсыз ерден овошланы урлукъларын алып, шитил этме къарамагъыз. Гьали харж буса урлукълар тапма къыйын тюгюл, кёп фирмалар бар дейгенлер ёлугъа. Олар дурус айта, урлукълар булан доланагъан фирмалар кёп, амма алгъан урлукъларыгъыз сиз танглагъан жура чыкъмай къалса, сонг гьёкюнч болмасмы?

«Етти керен оьлче, бир керен гес» дегенлей, урлукъланы гьайын этегенде, хантавлукъ ярамай.

Орнатыв материалны базарларда сатып алып къоябыз дейгенлер де бар. Олайлар дагъы да бек хата болма болалар. Шитилни базардан алып, 10-20 сотых ерге овошлар чачып, бармакъларын «хапгъан» кёп ёлдашланы мисалгъа гелтирме боламан.

Саякъ гьайванлар

Бу масала газетибизни бетлеринде гётерилегени биринчи гезик тюгюл. Саякъ гьайванланы алдын алма тарыкъ деп, кёп сёз юрюле, тек гьалиге натижасы гёрюнмей. Муна, гьали де бу итти масъала янгыдан арагъа чыгъып геле. Гьели, Къурбуки юртланы жамиятлары Къарабудагъгент юртну халкъыны саякъ гьайванлары чачывларын таптап пуч этип тура деп кант этелер. Шо яхшы тюгюл. Чачывлар йылда бир керен тюшюм бере, уьстювюне уялма да тарыкъ.