Яшавун халкъ булан байлагъан

Ачыкълашдырып айтгъанда, ол 1953-нчю йылда Къарабудагъгент юртда тувгъан. Школа чагъы етишгенде, оьзге тенглилери йимик, охувун ата юртундагъы бир номерли орта школада башлагъан. Яхшы къыйматлар булан школаны битдирип, Дагъыстан пачалыкъ университетни филология факультетини орус-дагъыстан бёлюгюне 1971-нчи йылда охумагъа тюшген. Ол охувун заочно узата туруп, 1973-нчю йылдан башлап оьзю охуп чыкъгъан школада бир башлап вожатый болуп ишлеген, орус тилден ва адабиятдан дарслар юрютген. Шо арада 1977-нчи йылда унверситетни де уьстюнлю кюйде битдирген. Шондан сонггъу йылларда Къарабудагъгентдеги бир номерли орта школада, гимназияда ана тиден ва адабиятдан дарс берген.

Инг аслусу, Умусалимат Абсаламовна оьзю юрютеген дарсларда яшланы юреклерине къумукълукъну, дейгеним, оьзден, таза къылыкъланы сингдирмекни къастын болдура гелген. Шо асил муратгъа къошум гьисапда халкъыбызны бай авуз яратывчулугъун, машгъур шаирлени ва язывчуланы асарларын бир уллу хазна, девлет билип къоллагъан. Шолайлыкъда, умуми кюйде алгъанда, пенсиягъа ­чыкъгъанча, 48 йылны узагъында оьзюню алдында билим алагъан яшланы къастлы, ягьлы, намуслу болмагъа уьйретген. гьалал къулукъ этип, къумукъ миллетни абурун, сыйын иш булан, гьар гюнлюк жанлы гьаракаты булан гётерген. Ол кёп йылланы узагъында район ТОКС-ну ёлбашчысы болуп да тургъан.

Умусалимат Абсаламовна Бутаева, оьрде де эсгерилгени йимик, бир де арасы бёлмеген кюйде гьалиги Къарабудагъгентдеги гимназияны муаллими, бир вакътини ичинде билим берив район управлениесини баш касбучусу, методика кабинетини ёлбашчысыны къуллугъунда ишлесе де, тапшурулгъан борчларына жаваплы янашгъан. Яш муаллимлер булан чыдамлы иш юрютген. Оьзлер танглагъан касбуну сырларына тюшюнмеге олагъа кёмеклешген. Янгы иш башлагъан муаллимлеге аркъатаяв болгъан. Бугюнлерде де ол оьзюню заманын бошуна йибермеге болмай, юртну жамият ишлеринде де, яш наслуну вакиллери булагъы ёлугъувларда жагьлы кюйде ортакъчылыгъын болдура. Айтагъаным, ол гьар даим де яшёрюмлени насигьатчысы болуп, оьзю яшав бою топлагъан бай сынавун ­халкъ булан бёлюп юрюй. Янгыз оьзюню башы учун тырнашып-талашып, къасткъылып айланмайлы, яхшыгъа атын айтдырып, къардашларыны, дос-ювугъуну, бары да айланасындагъы оьзю къатнайгъанланы сююнчюне сююнюп, къайгъысына къайгъырып оьмюр сюре.

Шону булан бирге, ол посагъасындан абатланагъан ким буса да, «Дос гелсе, дурус гелер» дегенлей, къонакъны къулач яйып къаршылай. Къардаш тиеген, не де тезден берли таныйгъан, юрек излейген адамы болса да, къонакъланы кёплюгюнден посагъасы ашалгъан уьюне биринчилей гелген болса да огъар башгъа тюгюл. Бирден, ала-саладан хадиргюн тувуп къалгъандай: «Досдан къызгъангъан мал болмас»,– деп, алдын йимик бугюнлерде де къашын-гёзюн герип, этек чалып, чалт айланып йибере. Дейгеним, ол бизин аталар уллу ва асил къылыкъгъа гьисап эте гелген адамланы арасындагъы дослукъну, татывлукъну аяп, асырап сакъламагъа къаст этегенден къайры да, торайып гелеген яш наслугъа уьлгю болуп къалардай юртлуланы арасында гьаракатын болдура. Шо саялы болмагъа да ярай, эртен тез де, ахшам геч де, юртлулары чы нечик де, тышдан гелегелер де танып къалгъан ёл ягъадагъы ол яшайгъан уьйде, бир де къопдурувсуз айтгъанда, олтуруп къонакълар бола. Мен оьзюм де шогъар кёп керенлер шагьат болгъанман. Шолай болмай къалмагъа амал да ёкъ. Неге тюгюл, Дагъыстан пачалыкъ университетни филология факультетини орус-дагъыстан бёлюгюню студентлери де, бизин республикада, уьлкени оьлчевюнде, гьатта тыш пача­лыкъларда иш гёреген илму идараланы къуллукъчулары, белгили алимлер къумукъланы фольклор асарларын, айрыча къарабудагъгентлилени арасында юрюлюп тургъан адатланы, мердешлени язып алмагъа гелгенде, инг алда Умусалимат Бутаеваны ахтарып гелелер ва оьзлер учун таман чакъы маълуматланы да топлайлар.

Шондан къайры да, ол ата юртуну тарихин де яхшы биле. Къарабудагъгентни гьар орамы, гиччи тыгъырыгъы, тёбечиги, таласы, ерден саркъып чыгъагъан сюзюк сувлу булакълары, оьзеклери, шаршарлары гьакъда сагьатлар булан лакъыр этмеге бола. Ата юртундан чыкъгъан белгили адамларыны яшав тархларын буса, гьар заманда да уллу оьктемлик булан эсгере. Шексиз кюйде, шо да ол тувуп оьсген ата юртуна, элине, халкъына амин кюйде къалгъанын исбатлай.

У.А.Бутаевагъа ишде етишген уьстюнлюклери учун «Дагъыстанны халкъгъа билим беривюню отличниги», «Дагъыстанны ат къазангъан муаллими, яшёрюмлерини ат къазангъан насигьатчысы», «Россия Федарацияны умуми ва касбу билим беривюню гьюрметли къуллукъчусу» деген сыйлы атлар берилген. Ол Дагъыстанны башчысыны грантына да лайыкълы болгъан.

Шо гьакъда айта туруп, ол бир башлап району комсомол къурумларында чалышып тургъан, бугюнлеге ерли хыйлы йылланы боюнда Къарабудагъгентдеги яшланы ва яшёрюмлени спортшколасында завуч болуп ишлеп турагъан яшав ёлдашы Атакъ булан бирче татывлу ожакъ тутуп, оьзлени авлетлерин – эки де къызын ким де сукъланардай тарбиялап оьсдюрген, оьр билимлер де бергенин айрыча эсгермеге тюше. Бугюнлерде олар торунларындан, олардан тувгъанлардан да сююнюп яшай. Экиси де бирче гьаж борчун да кютген.

Алдагъы гюнлерде Умусалимат Абсаламовна оьзюню тувгъан гюнюн белгиледи Шо шатлы агьвалат булан къутлап, огъар яхшы савлукъ ва узакъ оьмюр, кёп-кёп яхшылыкълар ёрайман. Шо къутлавлагъа ону дос-къардашындан къайры да, алдында охуп чыкъгъан яшлар, бары да юртлулары да къошулажакъ деп де умутлайман.

Насрулла БАЙБОЛАТОВ, журналист, шаир.