Гьамарларда ел ойнамасын

Бугюнлерде юртлу загьматчылар, гьайванчылыкъ, малчылыкъ тармакъны къуллукъчулары учун лап къыставлу заманлар етише тура. Бир нече гюнден ерлерде жамият гьайванлагъа ем учун чачылгъан кёп йыллыкъ отлар чалыв даражасына етишип, ачыкълашдырып айтгъанда, чечек ачып геле. Ем учун чачылгъан кёп йыллыкъ от тарлавларда яшыл массаны гёрюнюшю яман гёрюнмей.

Табии биченликлерде районну тюзлюк зонасында ерлешген юрт­ланы табии биченликлерини оту булан макътанма болмайбыз. Тавтюп зонада ерлешген юртланы табии биченликлеринде буса от янгы гётерилип геле.

Алдагъы гюн, биз, районда жамият гьайванлагъа ем топлавну алдында, районну юрт хозяйство управлениесини баш зоотехниги Мурза Алиев булан ёлугъуп: “Районда бар гьайван, малгъа токъ къышлав болдурмакъ учун нечакъы къатты, сувлу, тири емлер тарыкъ, ерлерде ем топлавгъа нечакъы от чалагъан, нече массаны тайлагъа къысагъан прес-подборщик къуршалажакъ?”- деген соравну бердик.

Ол биз берген соравгъа жаваплар бере туруп, булай деди:

- Районда бар уллу ва гиччи мююзлю гьайванланы 2021-2022-нчи йылланы къышлавун къурумлу оьтгермек, гьайванланы продукталылыгъын къыш айларда кемиме къоймасны гьайын этме тарыкъбыз.

Отлукълар толу болса, гьайванлар этин ташламас. Шо саялы гьайванчылыкъ, малчылыкъ булан машгъул ёлдашлар, абзар-ягъа участкаларында гьайван-мал булан доланагъан адамлар емлерден хантав турма тюшмей.

Умуми алгъанда, районда бар уллу ва гиччи мююзлю гьайванланы токъ къышлавун болдурмакъ учун 25055 тон бичен, 13605 тон салам, 6382 тон сенаж, 37494 тон силос, 5368 тон тири емлер тарыкъ. Шо къадар емлени топламакъ учун районда ем топлавда бар бары имканлыкъланы къолламакъны гьайын этме тюшежек.

Эсгерме герек, районубузну табии биченликлерини оту макътардай оьсмеген ва къалын тюгюл. Амма буссагьатда да базарларда емлени багьаларына къарагъанда, ем топлавда ерлерде бар имканлыкъны асувлу къоллап емлени гьайы этилсе, утдурмас деп эсиме геле.

Гертилей де, артдагъы йылларда бизин районда жамият гьайванлагъа мугькам ем база топлавну масъаласы авур. 2020-2021-нчи йылланы къыш айларын районубузну гьайванчылары уллу тас болувлагъа тарымай, гьайванланы къышлавдан гьаран чыгъарып къойдулар. Ем топлавда айсенилик этип, чабан айланышгъа ёл берген ёлдашлар тас этивлерден де къачма болмагъанлары болду. Гетген гюзде бизин якъларда яхшы дагьнилер болду, бу йылны март айыны биринчи 10 гюнлюгюнде болгъан къалын къарлардан сонг: “Воллагь, бу йыл бизин якъларда табии биченликлерде отну жыйып битдирип болмасбы”,- деп ойлаша эдик. Гьалиги гьалгъа къарагъанда, районда уллуларыбыз айтагъан кюйде, къышда авлакъланы бир метр къалын къар япса да, апрель, май айланы башларында янгур болмаса, пайда ёкъ. 2021-нчи йылыбыз шолай болуп да тура. Тил билмейген гьайван-малны чакъны авурлукъларындан не англаву болсун. Олагъа отлукълар югъунчлу емлерден толуп болма тюше.

Ем топлавда алдын къол-къолчукъланы, татавул бойланы отун къол чалгъылар булан чалып ала эди. Гьали къол чалгъылар булан ишлеме сюегенлер де гёрюнмей.

Жамият гьайванлагъа ем топлавда районну юрт хозяй­ство продукталар болдурувчуларын сугъарыв сув булан таъмин этеген къурумну къуллукъчулары да оьзлени тапшурувларына жаваплы янашып, адамланы сугъарыв сув булан тайышывсуз кюйде таъмин этивню болдурма тарыкъ. Насипге, бу йыл бизин райондагъы булакъланы суву яхшы гётерилген. Манас оьзенибизде яхшы сув бар. Шо сувну барысын да оьсюмлюклерден, мол гелимлер къайтармакъ, шону ичинде жамият гьайванлагъа ем топлавда асувлу къолламакъны гьаракатын этме тарыкъ.

Емлени базарлардан сатып алып топлайбыз деп ойлашагъан ёлдашлар да гьалиден тутуп емлени топлавну гьайын этсе, утдурмас.

Къатты емлер топлавда алдагъы йыллар ишлетилип, бу йыл бош къалгъан участкалар районда аз тюгюл. Айрокъда, хоншу Къаягент районну ватандашлары ижарагъа алып ишлетген участкаларда залим къалын чёп отлар оьсген. Шолай участкаланы яшыл массасын гьайванлагъа ем учун сенажгъа салма гьайы этилсе – уллу имканлыкъ. Алда шолай участкаланы биринчилей оруп сенажгъа сала эди. Шайтантаякъ (чертополох) тегенек елеген тарлавларда гектардан 150-200 центнер яшыл масса чыкъма бола. Муна, ем топлавда бирдагъы бир имканлыкъ. Ондан къайры да бу оьсюмлюк гьайванны къаркъарасына пайдалы элементлер булан бай.

Бугюнлерде районну тюзлюк зонасында аста-аста емлер топлав башлана геле. Амма гьалгъа къарагъанда, районда бар гьайван-малгъа токъ къышлав болдурмакъ учун районда толу имканлыкълар бар деп айтма къыйын. Тек емлерден хантав турма, гьайсыз болма ярамай...