Къарабудагъгентли герти къоччакъ

Къумукъланы арасында Къызыл Юлдуз булан савгъатлангъанлар дагъы да бармы экен деп ойлашгъанда, къарабудагъгентли къурдашым Асадулла Гьажиев юртлусу Гьизбулла Гьиравович Гьиравов да шо орден булан давда 4 керен савгъатлангъанны айтды. Ол юртлу игитини гьакъында маълуматлар жыйма кёмек де этди.

Гьизбулла Гьиравов 1912-нчи йылда Къарабудагъгентде Гьиравну ва Умуханымны агьлюсюнде тувгъан. Ону ва агъасы Гьасбулланы яшлыгъы тенг­лилериники йимик болгъан, яшлайын загьматгъа къуршалгъанлар. Гьизбулла ерли школаны битдирген, янгы къурулгъан ерли колхозда ишлеме башлагъан. Колхозлар тракторлар булан таъмин этилме башлагъанда, трактор гьайдап тура, сонг буса трактор бригаданы бригадири-учётчиги болуп ишлей. Шо вакътилерде ол партиягъа да гире. Ишге намуслу янашагъан ва бажарывлу уланны артда колхозну парторгу этип де сайлай. Давну алдындагъы йылларда Гьизбулла сельпону председатели болуп ишлеп тургъан.

Фронтгъа Къарабудагъгент райондан 4 минг адам йиберилген. Шондан 400-ю Къарабудагъгент юртдан. Шоланы арасында, биз оьзюню гьакъында айтма сюген Гьизбулла Гьиравов да биринчи гюнлеринде гёнгюллю кюйде давгъа барма арза яза, муну асгерге август айлагъа таба ала.

Гьизбулла асгер ёлдашлары булан Москва бойгъа йибериле. Шо заманларда немислени асгерлери таза еликген вакътиси, аслу гьалда Москва бойгъа ва Сталинград шагьаргъа къаршы гючюн салгъан заман бола. Ноябр айда Москваны Къызыл майданында болма умут этеген немислер, бир гюнню ичинде, айлананы яллатып-гюйдюрюп, 20-30 чыкъырым алгъа юрюйлер.

Гьизбулланы октябр айны башында 11-нчи гвардия атлы полкну 1-нчи эскадронуна белгилей. Полк буса 4-нчю гвардиялы дивизияны гьисабында, о да 2-нчи гвардия атлы корпусгъа гире. Бары да Гюнбатыш фронт бола. Башлап Гьизбуллагъа беш атылагъан тюбек бере, тек арадан кёп гетмей ону пулемёт атма уьйрете.

Немис командование ноябр айны ахырына Истра оьзенни боюна 5-нчи танк ва 35-нчи яяв дивизияларын ташлай. Оланы гьисабында оьзлеге къаршы тургъан 2-нчи атлы дивизияны чайып чыкъма герек. Атлы асгер суткада 40-50 чакъырым ёл этип бола. Сонг олар Москваны тюбюндеги Калинин, Яхрома, Крюково, Норо-Фоминск деген шагьарланы боюнда немислени машинлешдирилген асгерлерине къаршы туралар.

6-нчы декабрде Гюнбатыш фронтну асгерлери немислени 2-нчи, 3-нчю ва 4-нчю танклы бёлюклерине гьужумун башлай. Темирге къаршы атлар булан дав этмек — гьакъылгъа да гелишмей, тек къоччакъ уланлар буйрукъгъа гёре алгъа чаба. Атлы асгер шо давда кёп адамын тас эте, олагъа кёмекге 22-нчи танк бригаданы ва 16-нчы реактивный миномёт дивизионну бере. Шондан сонг гьал къолайлаша, 2-нчи корпус башгъа асгерлер булан биригип, немислени къувалай туруп гюнбатышгъа багъып юрюй.

* * *

Асгерлеге Севск шагьарны алмакъ тапшурула. 4-нчю атлы дивизияны командири Г. Панкратов буйрукъ этип, Сергей Аристов башчылыкъ этеген 11-нчи гвардия атлы полкну шагьарны арт боюна йибере. Къамавгъа алынгъан немислер, шоланы ичинде венгерлени корпусу да бола, къолгъа тюшелер. Шонда Гьизбулла Гьиравов яралана ва госпитальгъа йибериле.

…Сентябр айланы башына 4-нчю дивизиягъа Десна оьзенни боюнда беклешмек тапшурула. Бетлица станцияны немислер уллу бекликге айландыргъан. Шонда немислени 254-нчю полкуну эки батальону ва 321-нчи пехота дивизиядан къалгъан асгерлер де къамалгъан. Бираз ариде Жуковка деген станция да бар. Командир бёлюк­лени ер-ерге ерлешдире. Гьизбулла Гьиравов бар взводну темир ёлну тюбюне йибере ва шо бойну немислерден тазалап, Десна оьзенге чыкъмакъ буюрула. Гьизбулла, пулемёт расчетну командири, оьзюню пулемётун рельс­лени артында ерлешдире. Пулемёт расчетда уьчев бола: атышагъаны, пулемётну патронлар булан таъмин этегени ва шону онгарагъаны. Ариден немислер гёрюне: олар да тувра расчетну уьстюне геле. Шайлы ювукъ гелме де къоюп, Гьизбулла туврагъа гелген немислени къырма башлай. Ачыкъ ерден гелеген немислени бир бёлюгю яшынма ер тапмай ари-бери къача, тек къумукъ уланны гюллелеринден яшынма болмай. Шонда Гьизбулла 20 немисни оьлтюре. Сонг булар барып немислени савутларын жыялар ва пулемётун да алалар. Бирден онг якъдан атышыв башлана. Эки де пулемёту булан Гьизбулла шолай багъып алгъасай. Мунда да ол оьзюне онгайлы, тёбечикни артында ер гьазирлей ва атышма башлай. Эки -уьч керен де немислер шо бойдан оьтме деп чапгъын эте, тек оланы Гьизбулланы гюллелери токътата. Бир пулемётуну патронлары битгенде, немислеге оьзлерден алынгъан гюллелени савгъат эте. Немислер оьтме бажарылмагъанда, артгъа тартыла. Сонг санагъанда, шо ерде оьлюп 60 немис табула. Полкну командири полковник Сергей Аристов Гьизбулланы къучакълай, баракалла билдире ва Къызыл Юлдуз орденге гёрсете. Ону игитлигин англагъан дивизияны командири генерал-майор Г. Панкратов да шо кагъызгъа къол сала.