Районлуларыбыз да къошумун этгенлер

Шо атылывну натижасында айланагъа бек зараллы 200-ге ювукъ радиоактив веществолар: уранны изотоплары, плутоний, йод ва башгъалары яйылгъан болгъан. 3678 адамлар яшавлукъ этеген ерлер шо заралны ичинде къалгъан, демек, 2,2 миллионгъа ювукъ адам зараллангъан топуракъларда яшай болгъан. Бир-бир шагьарлар ва юртлар атылывдан сонг толу кюйде ёкъ болуп къалгъан, демек, шо ерлерде гьали бирев де яшавлукъ этмей.

Беларус – шо атылывда лап да бек зараллангъан ерлени бириси.

Чернобыль АЭС-де болгъан атылывну заралын тайдырывда 600 мингге ювукъ адам чалышгъан. Оланы бирлери яшавдан гетген, бирлери радиацияны кёплюгюню себебинден аврувлу болгъан.

Гьали буссагьатда да радиация алгъан топуракълардан шону заралы тайып битмеген, аз болгъан, тек шо заралдан къутулмакъ учун арадан дагъы да кёп йыллар гетежек. Болгъан хатабалагьны заралын тайдырма къуршалгъан халкъ гьар мюгьлет оьзюню яшавундан айырылма, савлугъун тас этме болагъанын англай болгъан, тек олар къоччакъ кюйде ишин юрютген, оьзлени къолундан гелеген бары затны этген. «Къоччакълыкъгъа гьар заман ер бар» дегенлей, совет уланлар оьзлени къоччакълыгъын шо ишде де гёрсетген. Хатабалагьны заралын ёкъ этмеге чалышгъаны саялы, олагъа «ликвидаторлар» деп ат тагъылгъан.

Шонда хапарсыздан къопгъан хатабалагьны алдын алмакъ учунгъу чалышыв гьаракатда минглер булангъы дагъыстанлылар да ортакъчылыкъ этгенлер. Буссагьатгъы вакътиде уьлкебизни шагьарларында, районларында 3 мингге ювукъ Семипалатинскде, Чернобыльда болгъан агьвалатланы ортакъчылары бар. Шолардан 2500-ю шо агьвалатларда ортакъчылыкъ этип, сакъат (инвалид) болуп яшав сюрелер.

Бизин райондан Чернобыль ва «Маяк» хатабалагьланы заралын тайдырывда 92 адам ортакъчылыкъ­ ­этген.

Олардан хыйлылары бугюнлерде арабызда ёкъ. Барлары да инвалидлер гьисапда даим врачланы тергевюню тюбюнде туралар. Гьукуматны янындан олагъа этилинеген къуллукълар, енгилликлер яман тюгюл. Масала, шо агьвалатланы ортакъчыларына гьар йыл дегенлей, эмли сувлары булангъы курортлагъа, санаторийлеге гьавайын путёвкалар бериле, яшавлукъ уьйлер алмакъ учун сертификатлар гёрсетиле, олай да оьзге тюрлю къуллукълары да гезиксиз дестине кютюле.

Гьукуматны янындан 60-70 адам яшавлукъ сертификатлар алгъан, шоланы 14-сюне «Къарабудагъгент район» муниципал райондан берил­ген, 4-юсю ДР-ни загьмат ва социал оьсюв министерлигини 2021-нчи йыл сертификатлар берилежек сиягьына гийирилген.

Муна бугюнлерде шо авур агьвалатлы гюнлер къопгъанлы арадан 35 йыллар оьтген. Буса да, шо гюнлени агъусу, агьы бугюнде де унутулмай. Бугюнлерде шо агьвалатларда ортакъчылыкъ этип жанларын къурбан этгенлени, ярты-ярым болгъанланы эсгерип, ерлерде жыйынлар, ёлугъувлар оьтгериле. Шолай, Чернобыль агьвалатланы ортакъчылары булангъы ёлугъув алдагъы гюнлерде, 23-нчю апрелде, район администрациясында да оьтгерилди. Шо гюн район администрацияны ёлбашчысыны 1-нчи орунбасары Жалалутдин Жамалутдинов оьзюню иш кабинетинде районну юртларындан гелип жыйылгъан Чернобыль агьвалатланы ортакъчылары булан ёлукъду. Шо ёлугъувну ача туруп сёйлеген Жалалутдин Жамалутдинов, сонг чыгъып сёйлеген социал сиясат бёлюкню ёлбашчысы Гюлжанат Темирова Чернобыль АЭС-де 35 йыллар алда тувулунгъан къоркъунчлу толкъунланы гюнлеринде оьзлени ватандаш борчун намусу булан кютген ёлдашланы атларына баракалла билдирип сёйледилер. Сонг Чернобыль агьвалатланы ортакъчылары Абдулнада Къыявов, Арсланхан Арсланханов, Хабип Муртазалиев ёлдашлар да шо гюнлени гёз алгъа гелтирип, дагъыстанлы, шону ичинде районлу уланларыбызны шондагъы гьаракатчылыгъы гьакъда хабарладылар.

Ёлугъувну ахырында Жалалутдин Жамалутдинов Чернобыль агьвалатны ортакъчыларына ДР-ни Чернобыль Союзуну председателини къол басыву булангъы Гьюрметлев грамоталарын тапшурду.