Меню
16+

Сетевое издание "Району яшаву"  «Будни района»

17.12.2021 10:12 Пятница
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Халкъына къуллукъ этме яралгъан улан

Автор: Шихав Къайирбеков

Насрутдинов Насрутдин Илмутдинович 1933-нчю йылны декабр айыны 21-нде Дагъыстан АССР-ни Къарабудагъгент районуну Къакъашура юртунда колхозчуну агьлюсюнде тувгъан.

Ол 1941-нчи йылда Къакъашура орта школагъа охумагъа баргъан. 1948-1951-нчи йылларда Избербашдагъы 1 номерли школа-интернатда охугъан. 1952-1957-нчи йылларда Грозныйдагъы нап институтну «Машины и оборудование нефтяных и газовых промыслов» деген бёлюгюн битдирген.

Оьзюню загьмат ёлун Насрутдин Насрутдинов Манасдагъы МТС-де инженер-контролёрну къуллугъунда башлагъан. Сонг шо къурумда баш инженер болуп да ишлеген. 1964-1967-нчи йылларда «Сельхозтехника» деген бирлешивню управляющийини къуллугъунда чалышгъан.

1967-нчи йылны март айында ол ДАССР-ни Ленин районуну халкъ депутатларыны район Советини исполкомуну председателини къуллугъуна сайлангъан.

1970-нчи йылда «Экономика и планирование сельскохозяйственного производва» деген касбугъа аспирантураны тамамлагъан.

1975-нчи йылда буса ол РСФСР-ни Минавтотрансны Дагъыстан транспорт Управлениесини ёлбашчысыны заместители болуп ишге чыкъгъан.

1979-нчу йылны август айында Н.Насрутдинов Дагъыстан ЛПУМГ-ни ёлбашчысыны къуллугъуна белгиленген. Демек, шо – «Каспийгазпром-трансгаз-Магьачкъала» — бугюн республикабызда лап да абурлу ва уллу идараланы бириси. Шоллукъда, Насрутдин Насрутдинов Дагъыстан газ промышленностуну кюрчюсюн салгъан.

Н.Насрутдинов «Макътавлукъну белгиси» деген орден, «Загьмат игитлиги учун» деген медаль, ДАССР-ни Оьр Советини Президиумуну гьюрметлев грамоталары, Дагъыстанны МВД-сини, «Сельхозтехника», «Кавказтрансгаз» бирлешивлерини грамоталары булан савгъатлангъан. Олай да, огъар «Газ промышленностну гьюрметли къуллукъчусу», «Нап тармакъны ат къазангъан къуллукъчусу» деген атлар берилген. Н.Насрутдиновгъа СССР-ни ВДНХ-ны медалы да тапшурулгъан. Ол ДР-ни Халкъ Жыйыныны депутатыны къуллугъуна да сайлангъан.

Районубузну “Белгили адамлары” деген рубриканы тюбюнде газетибизни гезикли номерине кимни гьакъында материал онгарайыкъ деген суалны айланасында онча ойлашма тюшмеди.

Районубузну къайсы юртунда да оьзлени къайратлы загьматы, ишге берилгенлиги, бажарывлулугъу булан, районубузну экономикасын, ватандашланы яшавун, турушун яхшылашдырмакъ учун гечесин, гюнюн бир этип, бары бажарывлулугъун салып загьмат тёкген, оьз­лени гьаракаты булан оьрлюклеге етишген, халкъланы арасында абур-сый къазангъан уланларыбыз, къызларыбыз аз тюгюл.

Шоланы арасында ата-балалар Насрутдиновлар айрыча ерни тута. Шоланы ичинде де Насритдин Илмитдинович Насрутдинов – районубузну экономикасын, гётеривде, юрт­ларыбызны гёзеллигин болдурувда, халкъланы къуллукъларын кютювню болдурмакъ, адамлагъа иш ерлер, оьзге онгайлыкълар болдурувда тенглешдирме чери ёкъ кюйде иш этген адам.

Алдагъы гюн биз район газетни баш редактору Асадулла Гьажиев булан районубузну белгили адамлары деген рубрикагъа материал гьазирлемек муратда Насрутдин Илмутдинович Насрутдинов булан ёлукъдукъ. Н.И.Насрутдиновну гьакъында томлар булан китаплар язса да, ишине, халкъына, районгъа, республикагъа этген къуллукълары саялы не алгъышлар этсе де, кёп болмас.

Дагъысын айтмагъанда Насрутдин Илмутдинович Насрутдинов – Дагъыстанда газ промышленностгъа кюрчю салгъан, гьалиги даражасына етишдирген адам.

Биз башлап Н.Насрутдинов булангъы ёлугъувубузну сорав-жавап гьисапда оьтгерме сюйген эдик. Тек, ону булан ёлукъгъан сонг ол оьзюню яшлыгъы, загьмат ёлуну башланыву, гьалиги даражасына етген ёлу гьакъда гезиги, низамы булан айтгъан сонг, ёлугъувубузну маънасын сакълап, къысгъартып охувчуну тергевюне берме ­токъташдыкъ.

Н.Насрутдинов оьзюню загьмат ёлун булай башлады:

-Мен, давну алдындагъы йылланы замандашыман. Шо къыйын, къагь­рулу, авур, ач йылларда мен сабий яш эдим. Бары да ожакълар йимик, бизин ожакъ да давну зарын, агъусун чайнадыкъ.

Уьстевюне, 1939-нчу йыл атабызны армиягъа къуллукъ этме чакъыргъан сонг, улланабыз булан мен ва мени гиччи къардашым къалдыкъ.

Шо заманларда бары да халкъ, шону ичинде бизин агьлю де бек къыйын яшай эдик. Масъала, уьйню исси этмек учун мен, 6-7 йыллыкъ­ яш тенгилерим булан гьар гюн агъачлыкъгъа къуругъан агъач жыйма бара эдик.

Бир гезик къуругъан агъачлардан эки байлам да этип шоланы бир-бирлетип сюйреме токъташдым. Мен, жыйгъан агъачларымны байлап айлана туруп, ёлдашларым гетип къалгъанын эсде этмей къалгъан эдим.

Шо мюгьлетде яп-янгыз агъач­лыкъда къалгъан сабий яш яхшы кюйде тарландым. Нечик буса да, агъачлыкъдан къыйын гьалларда чыкъгъан сонг, оьгюз арбалары булан агъачдан гелеген юрт­луларыбыз Хизри ва Далгьат мени ­оьзлени арбалары булан уьйге алып бардылар. Шону йимик гьар гюн школагъа юрюй эдим, абзардагъы сыйырыбызгъа салам жыйма бара эдим.

Мен давдан сонггъу йылларда Избербашда интернатда охуйгъан заманларым. Уллатабызны къурдашы Бектемирни янына къонакълай бардым. Ол шонда нап батагъаларда ишлей эди. Шо вакъти генг авлакъда ер-ерде яллайгъан отланы (газны) гёрдюм. Олагъа мен бек гьайран болдум. Ювугъуна барып болмайсан, бишире. Шо заман сувукълукъну гёрген мени башыма шо газны халкъны пайдасына къолламагъа яхшы эди деген пикир гелди. Шо заманда, мени оюмну Бектемирге айтгъанда, ол газны ерин-ерлигин къоймай сёкдю. Шо йылларда бары гюч индустриализациягъа, уьлкени якълав гючюн артдырывгъа бакъдырылгъан эди. Шо саялы пачалыкъ­гъа нап тарыкъ эди. Демек, шо газны къоллай туруп, напны жыйма къыйын болагъанын айтды.

Тек, халкъ языкълыкъда, къыйын­лыкъда яшайгъаны, оьмюр сюрегени мени ойларыма рагьатлыкъ бермей эди. Айтагъаным, авлакъда негьакъ яллап турагъан газны амалсыз халкъны пайдасына къоллама кюй ёкъму дагъы, деген пикру мени башымны, юрегимни бюс-бютюнлей еледи.

Грозный шагьарда нап институтда оьр билим алагъанда да шо суалны мен дарс беривчюлериме кёп керенлер бердим. Манасда МТС къурулгъунча алда да мен ишлей эдим. Шонда атабызны узукъариси мени Юсупов Микайыл Латипович булан таныш этген эди. Ол буса Краснодар шагьарда оьр билим алгъан сонг 1970-нчу йылларда янгы къурулгъан газ промышленност министерлигинде ишлей эди.

Мен бу ерде бир затгъа айрыча агьамият бакъдырма сюемен. Айтагъаным, Аллагьутаала мени сабий заманымда агъачлыкъдан чыгъарды, оьсюп гелеген заманымда бош авлакъда яллайгъан отну гёрсетди, янгы иш башлагъанда Юсупов Микайыл Латипович булан таныш этди. Буланы эсгерегеним, мени яшавумда болгъан шу уьч де агьвалат уллу агьамиятлы деп гьисап этемен, мени Аллагьутаалла шу, халкъгъа къуллукъ этеген, ёлгъа салгъан.

Мен оьрде атын эсгерген, эсгермей къойгъан гьаким къуллукъларда ишлейген ёлдашланы насигьатлары, кёмеклери булан республикада биринчилей болуп Къарабудагъгент юртгъа быргъылар булан табии газ тартдыкъ. Шо вакътиде (1972-1974-нчю йыллар) табии газ Магьачкъалада да ёкъ эди. Шагьарлылар балондагъы газ булан аш бишире, уьйлерин исси эте эди.

Демек, бизин районубуз республикабызны ичинде лап да ал сыдраларда юрюген район деп айтма сюемен. Бизин районда республикада биринчилей болуп асфальт завод, коммунал комбинат къурулгъан.

Бизин райондагъы асфальт завод биширген асфальт янгыз районну юртларыны орамларына салынмай эди, Буйнакск, Каспийск шагьарланы кёп орамларына салынгъан.

Сонг да, бизин райондан ­чыкъгъан белгили жамият чалышывчулар, тарихчилер, алимлер, профессорлар, шаирлер, язывчулар, артистлер, белгили спортсменлер янгыз районубузну тюгюл, савлай республикабызны абурун оьр этген. Лап аслусу, оьр макътавлагъа лайыкълы юрт хозяйство производствода къайратлы кюйде загьмат тёкген уланларыбыз, къызларыбыз пачалыкъны янындан абурлу атлагъа, оьр савгъатлагъа ес болгъанлар. Оланы къайратлы загьматы гьакъда халкъ айта, эсгере, оланы атларын унутмай. Муну булан не айтма сюемен, адам загьматы булан халкъ арада танывлу, абурлу.

Оьзю кюрчю салгъан, къургъан «Газпромтрансгаз-Магьачкъала» деген ачыкъ акционер жамиятыны гьакъында да Н.Насрутдинов булай деди:

-«Газпром» къурум къурулгъунча Дагъыстанда «Дагнефть» ва «Даггаз» къурумлар иш гёре эди ва оланы яхшы материал-техника базасы да, гючю де бар эди. «Газпромну» къурма тарыкъ деген ойну айтгъанда, кёбюсю республика оьлчевдеги гьакимлер «Дагнефть», «Даггаз» бар туралы дагъы да бир къурум негер тарыкъ дейгенлер болду.

Алипаша Жалалович Умалатов ДАССР-ни Оьр Советини къарары булан шолай къурум къурмакъны къабул этди. Шо 1972-нчи йыл эди, амма 1974-нчю шо къурум бузулду.

1979-нчу йылда нечик олай да «Газпром» къурулду. Бу къурум юртланы халкъларына быргъылар булан табии газ тартывда, оьзге социал объектлер къурувда районда, республиканы оьзге районларында этген ишлени санаву кёп. Манасгент юртда къурулгъан уьч къабатлы, яшлагъа билим-тарбия беривде бары да талаплагъа жавап береген школа юртлулар учун уллу савгъат болду. Бу школаны къурагъанда ДР-ни шо замангъы Гьукуматыны председатели Абдуразакъ Мирзабековну да кёп кёмеги тийди, ёллар гёрсетди-деди Н. Насрутдинов.

РЕДАКЦИЯДАН: Кёп йылланы узагъында оьр къуллукъларда ишлей туруп, Н.И.Насрутдинов – районубузну, республикабызны экономикасын оьсдюрювде, халкъ­ланы яшав гьалын яхшылашдырмакъ учун бары билимин, бажарывлулугъун салып, эринмей талмай-бары англавлу яшавун азиз халкъына къуллукъ этивге багъышлагъан адамланы бириси. Шо къастына Насрутдин Илмутдинович етишген деп айтма болабыз. Гьар ожакъда янагъан табии газ Насрутдин Илмутдинович яш заманында Избербаш шагьарны авлакъларында янагъан отну халкъны пайдасына къоллама болмайму экен деген оюна жавап. Адам сюйсе, алгъа къаст салса, бола экен. Декабр айны 21-нде Н.И.Нас­рутдинов оьзюню тувгъан гюнюн белгилей. Редакцияны коллектив иону тувгъан гюню булан гьакъ юрекден къутлай. Къаркъарасына къатты савлукъ, узакъ оьмюр, насип ёрай.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

10