Заманында гьайы этилсе…

Яшёрюмлени наркотиклеге тарыйгъаны буса, бары да халкъны бир йимик талчыкъдыра. Ахтарывчулар, докторлар айтагъан кюйде, биринчилей наркотиклени къоллама яшлар гьакъылбалыкъ болгъунча алда башлай. Шо чагъында олар гьар — бир затны тергеп къарама сюе, «бир керен къарагъан булан не бола?!» деген ойгъа къуллукъ эте. Тек олар яшлыгъындан кёп затны англамай, артын ойлашмай. Олай да, кёбюсю гезиклерде гьасиретлик биринчи керен татывуна къарагъандокъ башлана. Биринчи къоллагъандагъы къаркъарасындагъы енгиллик, тамаша гьислер ону бирдагъы керен наркотиклеге багъып талпындыра. Агьлюдеги масъалалардан къачып къыргъа чыгъагъан, уьйге къайтма сюймейген яшёрюм наркотиклеге байлана. Бир-бирлерде чи яшёрюмлер не этегенни билмей, ялкъып, яшавун къужурлу этмеге сююп де наркотиклени къоллап къарай.

Шогъар гёре, яшёрюмлеге, оланы айланышына, къайдасына уллулар бек тергевлю болмагъа герек.

Наркотиклер тюрлю болагъаны йимик, оланы къоллайгъан яшёрюмлени гьаллары да тюрлю бола.

Наркотиклени къоллама башлагъан яшёрюм къырда турмагъа (уьюнден тышда) сюе, ялгъан айт­ма башлай.

Яшыны янгы къурдашлары болма башлагъанда, ол янгызлыкъны сюеген болгъанда, дарслагъа юрюмей, охувлары осаллашагъанда, тергевлю ата-ана алмашынывланы заманында эс этме герек.

Яшёрюм ата-анагъа яман жавап къайтара, тез ассилене, кёп эришме сюе буса да, уллулагъа ойлашмагъа зат бар...

Сонг да, наркотик къоллама башлагъан адамны гёню агъара, къуру яда буса бек майлы бола, гёзтюплери къарала, гёзлери къызыл бола. Бир-бир гезиклерде наркотиклени къоллама башлагъан адамны бурну тутула (насморк), эринлеринде, тилинде ярылывлар бола.

Озокъда, булай аламатлар яшёрюмде наркотиклер къолламай буса да болуп къалмагъа да бола, тек яшгъа тергевлю болмагъа, ону сёйлетип къарамагъа тарыкъ бола. Тез билинген аврувну тез енгмеге рагьат болагъанын унутмагъа ярамай.

Шогъар гёре, яшлар булан школаларда муаллимлер лакъырлашывлар оьтгере деп къоймай, наркотиклени заралы гьакъда уьйде ата-ана да айта турмагъа, олагъа англатмагъа тарыкъ. Яшны янгыз, тергевсюз къоймагъа бирдокъда ярамай. Ол гьар заман агьлю булан бирче болмагъа, ата-анасы оьзюню сюегенни, гьайын этегенни билмеге герек. Тек, яшны гьар абатын тергей туруп, ону бек къысма да ярамай. Яшны гьар тюрлю кружоклагъа, секциялагъа йибермеге, яратывчулукъ пагьмуларын арагъа чыгъармагъа кёмек этмеге тюше. Наркомания къайсы агьлюге де гирип къалмагъа бола. Яман аврувдан къутгъарылмакъ учун кёп гюч, ягь ва заман герегин англап, гьар адам ону алдын алмакъны гьайын этмеге герек. Яшы наркотикни къоллай деп шекленеген адам доктор булан сёйлеп къарама, асталыкъ ва усталыкъ булан яшёрюмге кёмек этмеге герек.

Алимлер айтагъан кюйде, бугюнлерде дюньядагъы наркоманланы санаву миллиардгъа чыгъа.

Наркотиклени яшыртгъын сырларын ахтара туруп, алимлер кёп тергевлер, сынавлар оьтгере. Наркотиклердеги яшыртгъын агъуну заралы гьакъда да кёп айтыла. Ону кёп къоллайгъанлар астаракъ эсин, гьакъылын тас этмеге башлай. Наркотиклени бирлери адамны асси эте, бирлеринден сонг гёнгюлсюз бола. Ондан къайры да, наркотиклер гьар адамны савлугъуна гёре башгъа-башгъа кюйде нерв аврувлагъа тарыта.

Шо аврувланы бириси де тезликде сав болагъан ва енгме болагъан аврувлар тюгюл экенин де алимлер аян этген...

Шо саялы да, уллулар айлана якъгъа, яшлагъа тергев эте турмагъа, олар булан ювукъ болмагъа, къурдашлыкъны юрютмеге, лакъырлашмагъа темалар тапмагъа тарыкъ. Зараллы затланы олар ата-анадан кёп эшитмеге, оьзюню ойларын олагъа айтып уьйренмеге тарыкъ. Яшлар оьзюгер рагьатлыкъ бермейген ойланы башгъалагъа айтмай, сырларын ятлар булан чечмей, ата-анасына айтма, чечме тартынмайгъан кюйде тарбияланма герек.