Маратны гьалал къуллугъу

Бугюнлерде Къарабудагъгент район больницадагъы югъагъан аврувланы багъагъан бёлюгюню ёлбашчысы Марат Къурмалиев де оьрде айтылагъан шо ойну гьакъ юрекден къабул эте. Эсгерилген савлукъ сакълав идараны абзарында ёлугъуп, ону булан лакъыр этеген вакътиде мен шогъар тюшюнгеним гьакъда айтмагъа боламан.

– Артдагъы айланы ичинде уьйкъамавну шартлары сакъланып турагъанлыкъ коронавирусну яйылывуну алдын алывгъа шартлар яратса да, шо югъагъан бек къоркъунчлу аврувдан гьали де мекенли кюйде къутулмагъанбыз. Шо саялы сагъа аврувлар ятагъан бёлюкге гирмеге ярамай. Бизге терек арада олтуруп лакъыр этсек яхшы, – дей туруп, ол мени булан саламлаш­ды. Тек сакълыкъны бир белгиси гьисапда къол алып саламлашывдан сакъланмакъны маслагьатлы гёрегенин де айтып:

– Билемисен, Насрулла, мен юрютеген ишге мухбирлени янындан тергев берилип, оьзюм де баянлыкъ берип де уьйренмегенмен. Тек сен шолай сюйген сонг, ишни кёбюне де къарамайлы, тилевюнгню гери урмадым. Сорасанг, жавап берермен,– деп, ол муаллимни алдында дарс айтмагъа гьазир болагъан яш йимик, беткъапламасын чечип тайдырып, магъа тергевлю къаравун бакъдырды. – Беткъапламаны бир нече адам жыйылып олтургъан уьйню ичинде гийип турмакъ пайдалы болса да, орамда шондан айтардай асув ёкъ. Неге тюгюл, савлай дюньягъа пелекет салып турагъан коронавирус аврувну югъу ачыкъ гьавада адамны савлугъуна къоркъунчлукъ тувдурагъан даражада болмагъа амал ёкъ, – деп, теренден тыныш алды.

Шо заман мен оьзюн яшдан берли таныйгъан, эринмей халкъгъа къуллукъ этмеге сюеген Маратны аты сёз ёрукъда арагъа чыкъгъанда да ону адамлыгъын макътап сёйлейгенлеге кёп керенлер раслашгъаным гьакъда ойлашдым. Марат йимик аврувну къыйынына-тынчына къулакъасып, тийишли борчларын кютеген врачлар гьалиги заманда дагъы да кёп болгъай эди. Къара дагъы, талып гёрюнсе де, ачыкъ юзюнден иржайыв да таймай, яллыкъ билмейген кюйде адамны къуллугъун битдирмеге белсенген деп оьз-оьзюме пикир де этдим. Ол буса мен не гьакъда ойлашып турагъанымны гьис этгенде йимик:

– Гьар къачан да менден кёмек гёзлеп гелгенге алгъасавлукъда артгъа салмайлы тергевюмню бакъдырып, оьзюн инжитип турагъан аврувуну себеплерин тезликде токъташдырып, къыйышагъан дарманланы къоллап, къолумдан гелеген бары да гьаракатымны этемен. Татли сёзге аврув да тынглайгъанын да унутмайман,-деп оьзюню сёзюн узатды.

Мен оьзю врачны касбусун танглагъаныны себеплерин ахтаргъанда:

– Тюзюн айтсам, мен яш чагъымда врач боларман деп оюмда ёкъ эди. Бизин ожакъда медицина къуллукъчуну касбусуну башын бирев де тутмагъан. Школада билим алагъан йылларымда бары да дарслардан лап яхшы къыйматлар алып охумасам да, орус тилге ва адабиятгъа, тарихге артыкъ тергев бере эдим. Муаллимлерим береген насигьатлар магъа яшав ёлумну танглатды. Балики, олар къылыкъ-хасият битимиме гёре къыйышагъан касбуну менден алда англагъан болмагъа ярай. Мен шо касбуну еси болажагъымны атам-анам да арив гёрдю. Шолай мен медицина булан оьзюмню яшавумну байладым, – деп англата ол.

Гертилей де, Марат Къурмалиев яшдан берли чебер сёзню хадирин билген, гьар не гьалгъа да тергевлю болуп, яшавну юз тюрлю агъымында адашмай оьзюню гьар гюн­люк къастлы гьаракаты булан яшавда да, ишде де насибин тапгъан.

Къарабудагъгент юртда 1972-нчи йылны ноябр айыны 28-нде оьр билимли муаллимлер Мугьарамны (гюнагьларындан Аллагь гечсин) ва Павханны агьлюсюнде тувгъан. Лап гиччи чагъындан тутуп, ери гелгенде, ташдай къатып, сёзюн де айтып, тийишлисин де берип болагъан яхшы амаллы, рагьмулу ачыкъ юрекли, намуслу, къылыкълы болуп тарбиялангъан. Къарабудагъгентдеги бир номерли орта школаны 1989-нчу йылда битдирген сонг, ол Дагъыстан пачалыкъ медицина институтну лечебный факультетине охума тюшген. 1995-нчи йылда оьр охув ожакъны тамамлап, яшланы аврувларына багъагъан врачны касбусуна ес болгъан. Шондан сонг, Магьачкъала шагьардагъы Югъагъан аврувланы багъагъан республика центрында интернатураны битдирген.

1996-2003-нчю йылларда Къарабудагъгентдеги район больницаны югъагъан аврувланы багъагъан бёлюгюню, 2003-2012-нчи йылларда эсгерилген медицина идараны эпидемиология бёлюгюню заведующийи болуп ишлеген. Бир вакътини ичинде яшланы аврувларын багъагъан участка врачы болуп да тургъан

2012-нчи йылдан бугюнлеге ерли ол район больницаны югъагъан аврувланы багъагъан бёлюгюню ёлбашчысыны къуллукъларын кюте. Югъагъан аврувлагъа багъагъан республика центрында ёрукълу кюйде касбу бажарыв­лугъун камиллешдиривге де гьайлы янаша. Касбу борчларын оьр даражада ва бажарывлу кюйде кютегенге, район администрацияны, олай да бизин республиканы савлукъ сакълав министерлигини гьюрметлев грамоталары булан савгъатлангъан.

– Охуйгъан йылларымда бары да къастымны билим алмагъа бакъдырдым. Оьр охув ожакъда медицина тармакъгъа байлавлу билим алывгъа дагъы кюйде янашмагъа да ярамай, – деп, ол студент йылларын эсге алып сёйлей.

– Яшырмайлы айтсам, мен ойлашагъан кюйде, янгыз яхшы къыйматлар алып охугъан булан тизив врач болмагъа бажарылмай. Бизин касбуну юрютегенлер инг алда аврувну гёзюне къарап, гёнгюндегин билмеге, зар чегивден ювукъ вакътини ичинде къутулажагъына ону юрегинде инам­лыкъ тувдурмагъа тарыкъ.

Касбу танглавгъа байлавлу лакъырлашыв оьтгермек учун охув ожакълагъа чакъырылып баргъанда да, оьр класланы охувчуларына мен шо гьакъда кёп айтаман. Бу ерде ораву гелгенде буса, оьр охув ожакъда дарс береген, медицинаны бары да янларын магъа сингдирмеге къаст этген абургъа лайыкълы муаллимлерим шогъар уьйретгенден къайры да, бугюнлерде юрютеген касбума тюшюнгениме аслам къошуму барын эсгермей къоймагъа болмайман,-деп, Марат оьзюню касбу ёлу гьакъда дагъы да булай дей:

– Мен медицина институтда билим алагъан ахырынчы курсунда яшланы хирургу гьисапда уьйренив-сынавлардан оьтдюм.Тек шо йылларда бизин больницада тюгюл, республиканы оьзге районларында да яшланы аврувларын багъагъан врачгъа бош иш ерни тапмагъа бажарылмай эди. Къарабудагъгентдеги район больницаны шо замангъы врачы Мурат Загьировгъа лап башда иш ахтаргъанда, оьзюме югъагъан аврувлагъа къарайгъан врачгъа сынавлардан оьтмеге таклиф этген сонг рази болуп къалдым. Бир башлап оьтген уьйренив-сынавланы, участка врач болуп ишлегенимни пайдасын гьали арадан йыллар оьтген сонг ачыкъ­дан-ачыкъ сеземен. Неге тюгюл, мен адамланы савлугъун къолайгъа къайтарывну гьайын этеген йылланы боюнда англагъаным йимик, яшлар булан ишлеп, аз-кёп сынав топлагъан медицина къуллукъчу савлукъ сакълав идараны гьар къайсы бёлюгюнде де баш алмагъа бола. Шону да себеплерин билмеге сюйсенг, айтып берейим. Яшланы багъагъан врачгъа хас билимлерден къайры да, сёйлеп сама билмейген гиччипавланы гьалына къарап, не ери авруйгъанын, олагъа нечик кёмек этмеге тюшегенин оьзюне англамагъа тарыкълы бола. Шону булан бирге, олагъа бир вакътини ичинде ич, гёз, къулакъ-тамакъ-бурун аврувланы багъагъан ва оьзге касбучуланы борчларын кютмеге тюшегенге гёре, сюйсе де, сюймесе де, оьзгелерден эсе билимлери де терен, англавлары да генг болмаса амал ёкъ. Башгъа тармакъларда чалышагъан медицина къуллукъчулагъа буса шо даражада касбу бажарывлугъу гьакъда ойлашмагъа тарыкълы да болмай,-деп, ол шолай айрыча яшланы багъагъан врачланы гьаракаты гьакъда айта туруп, иш башлагъан биринчи гюнлеринден тутуп, оьзюню яннавурунда табылгъан, оьзлер булан бирче ишлеген эсли касбучуланы атларын уллу гьюрмет булан эсгере:

– Аврувлагъа бакъгъан якъдагъы гьайлы янашывну, исси сёз айтып гёнгюн алывну сырлары магъа йыллар булан топлангъан сынав булан гелген. Шондан къайры да, мен больницагъа врач болуп тюшген биринчи гюнлеримден тутуп, тезден берли бажарывлу врачлар гьисапда танылгъан Къурбан Къурбановну, Исрапил Исаевни, Камалутдин Жамавовну, Абдулгьамит Гьарумовну бай сынаву магъа кёмек этди. Бугюнлерде оланы берген насигьатлары бир де эсимден таймай.

Оьзюнден мен уьлгю алып ишлеген врач Камалутдин Жамалутдинович айрыча таъсир этген ойдашым эди. Ол касбусун бек яхшы билегенден къайры да, яш касбучулагъа да эринмей, талмай уьйрете эди. Мени гьар гюнлюк ишим ону булан байлавлу болуп гелген,-деп хабарлай магъа Марат Къурмалиев. Югъагъан аврувланы яйылывуну себеплерин ол шулай ачыкъ эте:

– Бизин халкъ аслу гьалда аврув къабунмагъа башлагъандокъ, тез гьайын этип айланмай. Савлукъ ­оьзюнде барда, хадирин билип, ону аяп сакъламагъа тарыгъын кёплер унута, больницагъа да аврув чархына мекенли ерлешип олтургъан сонг геле, — дей. Югъагъан аврувланы къайсылары кёп болагъанын сорагъанда, ол булай англата:

– Коронавирус аврув яйылгъанда йимик гьал бизде бир де болмагъандыр,-деп де талчыгъа ол. – Шо аврув бизин районгъа гиреген юртлагъа абатлангъандокъ, адамлар бизин больницагъа сюрлюгюп гелмеге башлады. Гертисин айтсам, шо гьал коронавирус аврув къабунгъанланы тюгюл, врачланы да къарсалавлу гьалгъа салды, лап башлап абдыратып да къойду. Югъагъан аврувлагъа къарайгъан бизин бёлюк больницада аслу ерни тутуп токътады. Арадан гюнлер оьтюп, больницаны бары да бёлюклери шо адамны савлугъуна зараллы аврув къабунгъанлардан толуп да къалды. Уллу да авруду, яш да, яшгъа авур къатынлар да. Къайсын-бирин айтарсан… Биз нечакъы сюймесек де, оьлюп гетгенлер де болду. Оьтген айларда бизге, врачлагъа, къыяматгюн чакъы да, дагъы да артыкъ да авур намусланы тюбюне гирип кютмеге тюшдю. Гьеч биревню де аямайгъан, къызгъанмайгъан шо аврувну югъу тиймеген бизин больницада чалышагъан медицина къуллукъчу да къалмады десем де, бир де къопдурув тюгюл.

Коронавирус аврув къабунгъанлар булан къатнайгъан кёплер авруду, оланы арасында мен де. Шюкюр Аллагьгъа, къоркъунчлу аврувну башдан гечирип, гьали къайтып ишге гиришгеним бир гьавур бола. Бизин больницагъа гелегенлени санаву да баргъан сайын аз бола бара, айры-айры бёлюклери де аста булан оьзлени алдынгъы иш низамына гёче, — деп иржая ол, – Гелегенлери де кёбюсю гьалда йыллар боюнда билдирип турагъан аврув-сыркъавларына байлавлу гелелер. Иш ёлдашларым булан бирче мен де, озокъда, алдын йимик олагъа тийишли тергев бережекмен,-дей.

Марат Къурмалиевни гьакъында айтагъанда, ону агьлю яшавун эсгерсем де артыкъ болмажакъ. Ол район администрациясында чалышып турагъан яшав ёлдашы Гюлбарият булан бирче уьч авлетни оьсдюрген ва тюзевлю тарбиялагъан. Уллу къызы Абидат атасыны касбусун танглап, Дагъыстан пачалыкъ медицина университетни фармацевтлени гьазирлейген факультетинде билим ала. Экинчи къызы Пайха коллежни битдирген сонг, Магьачкъаладагъы правовой академиясында охувун узата туруп, къурулуш фирмаланы бирисинде юрист болуп ишлей. Уллатасыны аты къолгъан генжеси Исмайыл буса гьали де школада охуй.

Насрулла БАЙБОЛАТОВ

“Ёлдаш “газетден алынгъан