Инг де уллу савгъат…

Мен бугюн Къарабудагъгентде тувгъан ва яшагъан бирдагъы-бир къоччакъ адам, давну ортакъчысы Асгер Асгеровну гьакъында язмагъа сюемен. Ону гьакъында оьзю савунда ёлукъгъанлар ону яшлары булан этген лакъырлагъа гёре, Асгер агъав 1924-нчю йылда Къарабудагъгент юртда тувгъан. ­Оьзюгер 18 йыл битгенде ол гёнгюллю кюйде давгъа гете. Ону булан бирче юртлу уланлар да бола. Асгер агъав жагьил заманында яхшы гючю-къуваты булангъы улан болгъангъа гёре, къайда болса да, огъар авур иш де тапшурула болгъан. Ону сёзлерине гёре, огъар кёп керенлер яралангъан къурдашларын гётерме, оланы савутларын ташыма тюше болгъан.

«Давгъа тюшюв-тюшювюбюзде, бизин 1-нчи Белорус фронтгъа, Смоленск шагьаргъа бакъдырды. 1943-нчю йыл шо давда магъа яра тийди.

Оьрден топ тюшюп, бизин батареябызны тозду, кёп оьлгенлер ва яралангъанлар болду. Яралангъанланы атлар булан санбатгъа етишдирдилер. Шонда магъа биринчи кёмекни этгенден сонг, бизин Москва областгъа госпитальгъа алып гетди. Шонда Валентина деген бир къатынгиши магъа бек кёмек этди. Давдан сонг да, 74-нчю йылгъа ерли, ол оьлген деп телеграмма гелгинчеге, биз къурдаш аралыкълар юрютюп, кагъызлар язып турдукъ.

Сав болгъанда, мени Иванов­ский областгъа, Краковский лагерге бакъдырды. Шондан сонг, къолай болгъанда, мен къайтып фронтгъа тюшдюм. Шо давда оьзюне яра тийген къурдашымны ярасын байлама айланагъанда, магъа бирдагъы керен авур яралар тийди. Ротаны командири, орус яш яраларымдан атагъан къанны да токътатып, къурдашым Исмайылны да, мени де санитар чанагъа да миндирип санбатгъа йиберди. Ондан сонг дагъы да бизин Москва областдагъы 427-нчи госпитальгъа алып гелдилер. Шонда магъа дагъы да ай ярым ятма тюшдю. Къолай болгъанда къайтып лагерге бакъдырды. Шо лагерь бек нас ер эди. Онда алдын ерли оьлюм суд гесилген адамлар сакълана болгъан. Биз де шолай, биревге де тарыкъ тюгюл адамлар йимик эдик. Мен шонда бир полкдан почну алып станциягъа, ондагъыларын полкгъа алып юрюй эдим. Бир керен биз турагъан ерни тергеме Ворошилов ва ону булан дагъы да 3 адам гелди. Шондан сонг бизге таза опуракълар берилди, бираз гьайыбыз этилди. Шолар гелгинчеге, бизге адаммы деп де бирев де къарамай эди.

Шондан сонг мен Литовский дивизиягъа къошулдум. Дав битген хабарны Вильнюс шагьарда эшитдим. Шо гече мен дежурствода эдим. Дав битген деген хабарны къурдашларыма сююнчю айтгъанда, олар мени гётерип хыйлы заман чююп турдулар. Сонг мен гьар тюрлю фронтлагъа тюшдюм, лап артда Воронежский военный округда контрразведкада ишлеме башладым. Дав битгинче шонда турдум, биз 35 яш –вольнонаемный солдатлар эдик. Биз шонда 10 гектар ерге картоп чачгъан эдик. Шонда болгъан 7 тон картопну сатып, акъчасын да берип, 1946-нчы йыл ата юртума гелдим.

Жагьиллигим де, къатты савлугъум да болмагъан буса, мен давдан сав къайтмас эдим. Не де гёрдюм, не де ашадым, ачдан оьлме сюймей, болгъан гьаракатымны этдим», — деп хабарлай Асгер агъав 1985-нчи йыл оьзю булан ёлукъма баргъан журналистге.

Асгер Асгеровну гьакъында дав ёлдашы, гьелили мисгин Ж.Загьиров булай хабарлай болгъан: «Асгер 66 кило гелеген пулемётну оюнчакъны йимик арбадан ала, тазалай, тарыкъ минутда ходгъа сала эди. Кременчуг шагьарны душмандан азат этгенден сонг, Днепрге урундукъ. Бизге от гюллелени тюбюнде бир километрден де артыкъ сувлу аяны гечеден эртенге ари ягъына чыкъма тюшген эди. Нече солдат сувгъа батылды. Шо сувлу къолдан душман чыкъмасын деп бир пулеметну о якъгъа чыгъарма тарыкъ эди. Шо заман Асгер бары къоркъунчлукъну да англай туруп: «Мен бараман»,- деп гетди. Шонда ол уьч точкадан таба: бир онда, бир мунда чаба туруп, душмангъа атышып турду. Пулемётну тавушу чалынгъанда, ол сав экенни билип сююне эдим. Эртен тангда чанггъа батгъан бетин де сибире туруп Асгер гелди. Ону бары да ленталары ва гранатлары битген эди. Барып къарайман – адам инанып болмайгъан къайдада душманны йыкъгъан эди. Мен огъар сен гёрсетген къоччакълыкъ­ саялы уллу савгъат берилер деген де, ол магъа: «Сав къалгъаным – мени учун инг де уллу савгъат»,- деген эди. Шону бир де унутмайман. Шолай дюр де дюр чю. Шо гече миналар атылып, комбат ва замполит яраланып, Асгерни къоччакълыгъы биревге де билинмей къалды”.

Давдан къайтгъан сонг, Асгер агъав учун ватанында къайратлы загь­мат тёгюв башлана. Ол Каспийск шагьардагъы Волгодон песок карьерде, сонг Уллубийавулда балыкъ­ батагъада ишлеме башлай. 1948-нчи йыл ол уьйлене, агьлюсю булан бирче 3 уланны ва 1 къызны тарбиялап оьсдюре. 1952-нчи йыл Къарабудагъ­гент юртда «Москва-Баку» провинциялы байлавлукъда ишлей. Иш уьстдеги гьаракаты саялы огъар кёп грамоталар, премиялар бериле. Олай да, Асгер агъавгъа «Знак Почёта» деген орден тапшурула.

Асгер агъав 1998-нчи йыл яшавдан гете. Тек ону давда гёрсетген къоччакълыкълары бир заманда да унутулмажакъ!