Абдулмалик Самадовну дав ёллары...

Сонг ону Паравул юртгъа муаллим этип бакъдыралар. Эсгерилген юртдагъы белгили уланлар: Магьаммат­али Изиев, Алипаша Гьажиев ва оьзгелери булан бир коллективде ишлей туруп, паравуллу яшлагъа бир нече йыллар билим берип турагъан Абдулмалик Самадов 1939-нчу йылны ахырларында армия чагъы етишип, ватангъа къуллукъ этмеге чакъырыла. Шо вакъти ол къарабудагъгентли къыз Гьалимат Гьажиумарова булан уьйленгенли йыл да битмей болгъан. Болса да, ватанны алдындагъы борчун кютювден де баш къачырмайлы, атабыз иш ёлдашлары булан да савболлашып, ата юрту Къарабудагъгентге къайта. Оьрде эсгерилген 1939-нчу йылны ноябр айыны ахырында, шо вакътилерде биринчи яшына авур анабызгъа ва оьзге дос-къардашлагъа савбол да этип, атабыз армиягъа гетген. Ол къайсы частларда, къайсы шагьарларда, дав башлангъан сонг къайда болгъаны, къайсы шагьарланы фашистлерден азат этгени гьакъда, оьзюню савунда язып къойгъан «Ер юзюнде парахатлыкъ болсун деп…» деген поэма къайдада язылгъан эсделиклерин де охума боласыз.

 Ер юзюнде пахатлыкъ болсун деп…

1939-нчу йыл,

Ноябрны 15-нчи гюнюнде,

Ишден къайтып, газет охуп турадым

Паравулда Гьабюклени уьюнде.

Юрт Советни дежурнасы къычырды,

Армиягъа повестка бар сагъа деп,

Насип болсун эсен-аман къайтмагъа,

Бек тилеймен, айып этме магъа деп.

Къолгъа алып повесткагъа къарадым,

25-нде герек гетмеге,

Тувуп оьсген ата юртдан айрылып,

Ана Ватаныма къуллукъ этмеге.

Къурдашлагъа савбол этип, къол алып,

Къарабудагъгент юртума гелдим къайтып.

Дос-къардашдан айрылар гюн гелген сонг,

Онгарылып, шу сёзлени де айтып:

Савболугъуз, аявлу дос-къардашым,

Мен бараман Ватанымны сакълама,

Мени сыйлы социалист уьлкемни

Душманлардан оьз жанымдай якълама.

Икрам этип мени ата юртума,

Айланасын къуршап алгъан тавлагъа,

Башым эгип яшлыгъымны сокъмагъы,

Аллы, гюллю, асил емиш бавлагъа.

«Заммайдан» ва «Халиярдан» оьтемен,

Узакъ къалмай вокзалгъа да етемен,

Поезд булан Гюнбатышгъа бет буруп,

Дагъыстангъа къолум силлеп гетемен.

Шулайлыкъда гече гете, гюн гете,

Тюрлю-тюрлю нече шагьардан оьте.

Топуракъ, сув, бав-бахча ва агъачлыкъ,

Табиат да кёп затны таныш эте.

Паровоз да сызгъыра ва пышгъыра,

Бизин алып барывда гьеч къавшалмай,

Сонг етишип Чернигов шагьарына

Солдат тюсге боялдыкъ узакъ къалмай.

Шонда бизин частлагъа пайладылар

Къошулушдукъ гюржю, орус, татаргъа.

Мени буса бир нече ёлдаш булан,

Бакъдырдылар баягъы гюн батаргъа.

Бизин алып ёлгъа тюшген политрук,

Школагъа барабыз деп билдирди,

Пересадка этип Шепетовкада

Польша поездине бизин миндирди.

Олтурмайман терезеден къарамай

Токътамайман гёргенимни сорамай,

Гьар-бир затгъа тамашалыкъ этемен,

Шулайлыкъда бир шагьаргъа етемен.

-Муна етдик Луцский шагьаргъа,- деп,

Шонда тизип казармагъа элтдилер.

-Муна сизге янгы курсант гелди,- деп,

Командирге тапшуруп, бегетдилер.

Бир ювугъум Оразаев Мугьутдин,

Экинчиси Каймуразов Мусса да,

Ата юртгъа сагъынчлы юрегимни,

Шолар булан ача эдим не буса да.

Баш вакътилер ялкъыв да бар юрекде,

Кагъыз гелмей къалса, юртну излеймен.

Гьаман оюм не экен деп къарасам,

Уьч йыл битип къайтар гюнню гёзлеймен.

Школада уьстюнлю охумакъдан,

Командир ат аламан июль айда,

Ювукъларым булан бирче, айрылмай,

Игнатпольде лагерде болдум яйда.

Бу язымны оьтгерген сонг лагерде,

Черновица шагьарына гелемен.

Бизин учун тамашалыкъ береген,

Шонда шулай тюрлю затлар гёремен.

Ошамай гьеч бизин Совет уьлкеге

Бу румынны елеп тургъан топрагъы,

Айрокъда юрт халкъларына къарасанг,

Бек тамаша гиеген опурагъы.

Уьйлеринде къургъан агъач «ткачы»,

«Ткач» сокъгъан акъ кетенден къумачы.

Шо къумачдан этген уьст шарбал-гёлек,

Гёлегинде тюрлю йипдеп кёп терек.

Аркъасында енгсиз къысгъа тону бар,

Нечесе йип тереклерден тохулгъан.

Белиндеги бир къарыш генг белбаву,

Ол да тюрлю-тюрлю йипдеп согъулгъан.

Аягъында дырыхлары ат гёнден,

Муна, алдын шолай эди яшаву.

Экмек буса мунда онча мод тюгюл,

«Мамалига» эди гьаман яшаву…

… Къыркъ биринчи йыл августну биринде

Мени учун унутулмас гюн болду,

Дав майданда тийип авур яралар,

Этиклерим толуп къызыл къан болду.

Бир ювугъум Мусса булан санитар,

Къысып мени ярамны байладылар.

Гьазирине пургонгъа да миндирип,

Ювукъ юртгъа, санчастгъа гьайдадылар.

Етишдирди мени муна санчастгъа,

Гьеч врач ёкъ шонда мени алмагъа.

Немис бизин къуршагъан деп алгъасап,

Айланалар оьз башын къутгъармагъа.

Гече болуп, къарангъылыкъ къуршагъан,

Тюрлю тавуш, эпсиз ачувлу гьава,

Пургон магъа санчаст болду шо гече,

Уьстевюне, уьстюме янгур ява.

Кёп пургонлар яралылардан толгъан,

Гече булан колонну ёлгъа салды,

Фашистлени группасы ёлугъуп,

Шонда бизин уьч пургон айры къалды.

Къайда барсакъ, немис бизин къаршылай,

Атлагъа да тийген авур яралар,

Уьч гюн ятдыкъ гюляйланлыкъ ичинде,

Дёртюнчю гюн къуршап бизин аталар.

Машин булан алып баралар бизин,

Ув-загьрусун яйып къарайлар бетге,

Яралылар муна шунда оьле, — деп,

Гийирдилер уьчюнчю лазаретге.

Уманны гюн батарында лазарет,

Ичинде минг яралы бар, есир бар.

О дюньяда бар буса гьеч жагьаннем,

Шо атны да къоймагъа герек шугъар.

Дёрт де якъдан дёрт «ряд» этип чатылгъан

Тегенек тел, гьатта тавукъ оьтмесдей.

Полицайлер, тюбеклери къолунда,

- Бизин алдан къуш да учуп гетмес,-дей.

Бугюн мени муратларым чорт сынып,

Муна шулай тюшдюм темир тузакъгъа.

Гьар-бир совет адам билме болады,

Бу зулмуну бармажагъын узакъгъа.

Гьайван турмас йимик бузукъ баракны,

Къатты, сувукъ жабарында ятабыз,

Гьалдан тайып бошагъан къаркъарабыз,

Ашгъа эки гёзюбюзню сатабыз.

(Артын гелеген номерлерде охума болажакъсыз)