Меню
16+

Сетевое издание "Району яшаву"  «Будни района»

18.12.2020 11:03 Пятница
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Тенглешдирме чери ёкъ...

Автор: Шихав Къайирбеков

Бу йыл бизин районубуз къурулгъанлы 85 йыл тамамланды. Оьтген йылланы ичинде районубуз етген уьстюнлюклеге гёз къаратсакъ, инг биринчилей районну атын, ону экономикасын, халкъланы яшав гьалын гётеривде аслам къошумун этген эревюллю уланларыбызны, къызларыбызны атларын къайтып-къайтып эсге алабыз.

Районубуздан белгили адамлар, колхоз къурулушларда актив ортакъчылыкъ этген, халкъны яшавун яхшылашдырывда, чечеклендиривде яллыкъ тапмай ишлеп, яшавда оьз гьызын къоюп гетген адамларыбыз аз тюгюл. Биз оланы загьмат ёлун, халкъы учун этген ишлерин оьсюп гелеген яш наслугъа етишдирмекни гьайын этебиз.

Бизин районубуздан бир нече Социалист Загьматны Игитлери чыкъмакълыкъ ону атын оьр этип къоймай, ону халкъын, бизин де оьктем эте.

Социалист Загьматны Игити Илмутдин Насрутдиновну аты, ону тюрлю-тюрлю къуллукъларда ишлеп къолда этген оьрлюклери бизин район булан тувра байлавлу.

Давну алдындагъы йыллар халкъыбызны яшавунда лап авур йыллар гьисаплана. Ачлыкъ, етишмейгенлик, уьстевюне, шо йылларда болгъан къагьрулу къышлар халкъны яшав гьалына дагъыдан-дагъы авурлукълар къошгъан.

1938-нчи йыл чарчымлы, гьаракатчы улан Илмутдин Насрутдиновну Къакъашура юртдагъы «Коминтерн» деген колхозгъа председатель этип салалар. Эки йылгъа ювукъ колхозгъа ёлбашчылыкъ этип, бары гьаракатын, бажарывлулугъун, колхозну экономикасын, халкъыны яшав гьалын яхшылашдырывгъа бакъдырып ишлейген йылларында ол дюньядагъы гьалны англагъандай, 1940-нчы йыл гёнгюллю кюйде Къызыл Армияны сыдраларына къуллукъ этме гете. Юртлу улан Ватанына къуллукъ этме 341-нчи гаубичный полкну байлавлукъ юрютювчю-разведчиги болуп башлай. Сонггъа таба Илмутдин Насрутдинов къуллукъ этеген полкну Украинаны Львов областны Сокол шагьарыны ювугъундагъы Бут оьзенни боюнда ерлешген Тартакова деген посёлокгъа гёчюре.

1941-нчи йыл тишлерине ерли савутлангъан немис-фашист Германия бизин пачалыкъгъа чапгъын этгенде, И.Насрутдинов ёлдашлары булан биринчилерден болуп душманны къаршылагъан.

Илмутдин Насрутдинов Игит шагьар Севастополну якълавдагъы къанлы ябушувларда ортакъчылыкъ этген. Шо ябушувда гёрсетген бажарывлулугъу, къоччакълыгъы саялы «Севастополну якълагъаны саялы» деген медаль булан савгъатлангъан. Севастопол шагьар учунгъу ябушувлар гече де, юндюз де юрюле. Душман шагьарны елеме бары гючюн бакъдыргъан. Къызыл Армияны солдатлары душмангъа къаршы тенгсиз ябушувларда Ватанына аминлигин гёрсетип, къоччакъ кюйде ябушалар.

1944-нчю йылны май айыны 4-нде Севастопол шагьар учун гючлю ябушувлар юрюле. Шо мюгьлетде полкну командованиясы булангъы байлавлукъ бир нече ерлеринден айрыла. Командование булангъы байлавлукъну болдурма къоччакъ И.Насрутдиновгъа тапшурула. Душманны янындан явагъан гюллелеге де къарамайлы, Илмутдин Насрутдинов линияда 10 байлавлукъну болдура. Шо мюгьлетде огъар яра тие. Ярасын нечик буса да байлай, агъагъан къанны токътата, бары гючюн салып байлавлукъну болдура. Натижада, взвод душманны 5 артбатареясын мишенге алма ва дагъылтма бажарыла. И.Насрутдинов Севастополну душмандан азат этивде гёрсетген къоччакълыгъы, игитлиги саялы «Къызыл юлдуз» орден булан савгъатлангъан.

Давда И.Насрутдиновгъа 4 керен яра тийген. Яралары оьрчюгюп, ата юртуна къайта.

Давдан къайтгъан сонг, И.Нас­рутдинов колхозда парткомну секретары болуп иш башлай. Юртлулары айта туруп эшитгенмен: бу къуллукъда ол узакъ ишлемеген, ону юртдагъы Сталинни атындагъы колхозгъа ёлбашчы этип сайлайлар.

1950-нчи йылда Паравул юртдагъы «Ленин ёлу» деген колхозну экономикасы, халкъны яшаву бек бузукъ болгъан. Хозяйствону аякъгъа тургъузмакъ учун И.Насрутдиновну шо хозяйствогъа бакъдыра. Уьч-дёрт йылны ичинде эринмейген-талмайгъан, бажарывлу яш къурувчу артда къалагъан хозяйствону районда ал сыдралагъа чыгъара, халкъны яшав гьалы къолайлаша.

Къакъашуралылар Илмутдин Насрутдиновну Паравулдан ата юртуна къайтарма гьаракат эте. КПСС-ни район комитетине делегатлар бара.

1955-нчи йыл И.Насрутдинов къайтып ата юртундагъы колхозгъа ёлбашчылыкъ эте. Шо мюгьлетден тутуп бажарывлу колхоз производствону къурувчусу И.Насрутдинов бютюнлей ишге бериле.

Мен Илмутдин Насрутдинов булан шо заманларда онча къатнашмасам да, ишиме байлавлу эки-уьч керен ёлукъгъаным, колхозну экономикасына, юрт экономикасына, юрт хозяйство продукталар болдурувдагъы гьаракатгъа байлавлу маълуматлар алма насип болгъан. Юртлу загьматчылар булан кёп лакъыр этгенмен.

Бир керен Къакъашурадагъы хозяйствода ашлыкъ къайтарывгъа, оьзге авлакъ ишлерине байлавлу шо заман хозяйствону профкомуну председатели Абдурашит Абдурашитовдан баянлыкълар алагъанда, къырыйыбыздагъы тамаза:

– И.Насрутдинов бизин колхозгъа башчылыкъ этмеген буса, кёбюсю къакъашуралыланы къысматы къарангы, ачлыкъда къалыр эди. Тамаза оьзюню сёйлевюн узата туруп, И.Насрутдинов Паравулдагъы хозяйстводан къайтып Къакъашурадагъы Сталинни атындагъы колхозгъа гелгенде бек къагьрулу сувукъ, къарлы къыш юртлуланы беженлердеги барын-ёгъун соруп алып, гьамарларда ел уьфюре эди. Юртлуланы языкъ гьалын гёрюп, Илмутдин Нас­рутдинов хоншу республикалагъа барып, болажакъ тюшюмге къарап, борчгъа 48 тон гьабижай гелтирип юртлуларына пайлады.

Адамлар къышдан эсен-аман чыкъды,- деди.

И.Насрутдиновну къурумчулукъ пагьмусу, юртлулары булан гьаллашып билегени, чинкдеси, загьматгъа абур этегенини натижасында гьасиллер къувандырмай башлай.

И.Насрутдинов барлыкъда, токълукъда ана топуракъ къайратлы загьмат булан тыгъыс байлавлу экенин яхшы англай эди. Тарихи далиллер исбатлайгъан кюйде, шо ач йылларда И.Насрутдинов 2134 гектар ерни сюрюп, шо авлакълагъа фермалардан, къойкъошлардан кёп къадарда ерли кюйлевючлер тёгюп, гьабижай чачгъан. Гьабижай тарлавлагъа къол булан эки керен каза ургъан. Шо тарлавлардан алынгъан тюшюмню арты-алды болмагъан.

Йыллар гетген чакъы хозяйство юрт хозяйство продукталар болдурувда гёрмекли уьстюнлюклеге абат ала. Сют, эт, йымырткъа , ашлыкъ,­ оьзге юрт хозяйство продукталар болдурувда къакъашуралыланы къайратлы загьматы, уьстюнлюклери райондан тышгъариге малим бола башлай.

Гетген асруну 70-нчи йылларында Къакъашура юртдагъы ХХII партсъездни атындагъы колхозну загьматчылары сют, эт, ашлыкъ, йымырткъа тапшурувдагъы планларын къабат ярым этип толтура эди. Статистика далиллер исбатлайгъан кюйде, шо йылларда къакъашуралылар сугъарылмайгъан топуракъларда 10 минг тон ашлыкъ, гьар сыйырдан 3500-4000 кило сют савагъан йыллар кёп болду.

Юрт хозяйство продукталар болдурувда ва пачалыкъгъа тапшурувда районгъа гёрсетилген планланы яртысын ХХII-нчи партсъездни атындагъы колхоз береген йыллар да аз болмады. Юртлуланы яшав гьалы танымасдай алышынгъан. Булар барысы да И.Насрутдиновну аталыкъ гьай этивю, адамланы ишге къуршап, ишге ругьландырып бажарагъанлыгъы булан амалгъа гелген десек, бирев де инкар этме болмас.

И.Насрутдиновну къурумчулукъ пагьмусуна, къайратлы загьматына ана Ватаныбыз тийишли багьа берген. Ол «Октябр революция», «Загьмат Къызыл байракъ» орден ва медаллар булан савгъатлангъан.

Республиканы, районну, ата юртуну экономикасын гётеривде этген зор къошуму саялы, Илмутдин Насрутдиновгъа Социалист Загьматны “Игити” деген оьр ат, оракъ-чёкючню алтын медалы ва Ленин орден берилген. Ону тёшюн ВДНХ-ны алтын ва гюмюш медаллары безей эди. Ол СССР-ни Оьр Советини депутаты болуп да сайлангъан.

Бу макъалада суратлангъан агьвалатлар – И.Насрутдиновну районну экономикасын, юртлуланы яшав даражасын гётеривде этген къошумуну бир гесеги . Ону загьмат ёлун, районну атын гётеривде, халкъ хозяйствону аякъгъа тургъузувда арымай-талмай тёкген загьмат ёлу гьакъда язаман десем, томлар толур. Оьсюп гелеген яш наслу бизин игитлерибизни атларын, ярыкъ яшав учун дав майданларда, загьмат фронтда этген ишлерини атларын билме тарыкъ. И.Насрутдинов шолайланы сыдраларында биринчилерден болуп гелген.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

11